PYTANIA DO EGZAMINU

 

1. Pochodzenie języka polskiego. Języki indoeuropejskie, rozpad wspólnoty praindoeuropejskiej, etapy rozwoju bałto-słowiańskiej wspólnoty językowej.

2. Pojęcie języka prasłowiańskiego. Okresy kształtowania się języka prasłowiańskiego. Pokrewieństwo języków słowiańskich.

3. Rozpad wspólnoty prasłowiańskiej. Grupy dialektalne zespołu zachodniosłowiańskiego.

4. Cechy wspólne języków zachodniosłowiańskich.

5. Cechy wspólne języków lechickich.

6. Początki języka polskiego. Plemiona, z których ukształtowało się państwo polskie. Dialekty języka polskiego.

7. Periodyzacja dziejów języka polskiego według Z.Klemensiewicza, kryteria tej periodyzacji.

8. Najdawniejsze zabytki języka polskiego: zabytki epoki przedpiśmiennej, najstarsze dane z epoki piśmiennej.

9. Zabytki polskie XV – XVI wieku: zabytki prozy i poezji religijnej, zabytki poezji i prozy świeckiej, kroniki, teksty prawne, glosy, mammotrekty, słowniki.

10. Podstawy alfabetu polskiego. Typy pisowni staropolskiej, ich cechy, zabytki reprezentujące te typy. Pisownia staropolska a pisownia współczesna.

11. Pierwsze próby normalizacji gra i polskiej. Pierwsi reformatorzy gra i polskiej. Charakterystyka dwu pierwszych traktatów o ortogra i polskiej.

12. Normalizacja polskiej gra i i ortogra i przez drukarzy polskich.

13. Wczesnoprasłowiański system samogłoskowy.

14. Tendencja do przechodzenia różnic iloczasowch w jakościowe.

15. Prawo otwartej sylaby. Zabiegi powodujące powstanie sylab otwartych.

16. Struktura sylaby. Zasada wzrastającej dźwięczności.

17. Późnoprasłowiański system wokaliczny: barwa, iloczas, szeregi samogłosek.

18. Akcent i intonacja w języku prasłowiańskim, rozwój na gruncie polskim, następstwa rozwoju. Akcent inicjalny w dialektach polskich.

19. Rozwój tautosylabicznych grup nagłosowych i śródgłosowych w językach słowiańskich. Rozwój nieregularny i jego przyczyny.

20. Sonanty w prasłowiańskim sytemie wokalicznym. Rozwój sonantów  .

21. Przegłos polski i lechicki i jego następstwa. Nieregularny przegłos. Przegłos prasłowiański a przegłos *e, *ĕ. Przegłos *e, *ĕ a apofonia praindoeuropejska.

22. Miejsce jerów w systemie samogłoskowym (w końcowej fazie epoki prasłowiańskiej). Zanik i wokalizacja jerów. Wokalizacja jerów w sąsiedztwie j.

23. Wyrównania w paradygmatach rzeczowników po zmianach dotyczących jerów, e ruchome analogiczne.

24. Wzdłużenie zastępcze jako wynik zaniku jerów słabych.

25. Konsekwencje zaniku i rozwoju jerów.

26. Geneza nosówek. Swoistość prasłowiańskich samogłosek nosowych. Warianty palatalne, iloczasowe, kombinatoryczne. Etapy rozwoju nosówek na gruncie polskim oraz sposoby ich zapisu.

27. Sposoby rekonstrukcji barwy i iloczasu nosówek. Procesy towarzyszące rozwojowi nosówek. Procesy utraty (denazalizacji) i nabycia (nazalizacji) nosowości. Samogłoski nosowe w gwarach. Zróżnicowanie form zaimków.

28. Istota iloczasu. Źródła różnic iloczasowych samogłosek. Ściągnięcie jako źródło długości samogłosek: srarsze, nowsze. 

29. Rozwój iloczasu staropolskiego.

30. System konsonantyczny języka prasłowiańskiego. Trzy palatalizacje spółgłosek tylnojęzykowych: warunki, wyniki, chronologia.

31. Palatalizacje przez *j: spółgłoski wargowe + j, spółgłoski przedniojęzykowe zwarte d, t + j, spółgłoski przedniojęzykowe szczelinowe s, z + j, spółgłoski tylnojęzykowe k, g, х + j.

32. IV palatalizacja spółgłosek tylnojęzykowych. Źródła głoski x.

33. Rozwój *ŕ. Powstanie fonemów f, f’. Powstanie i rozwój wałczenia.

34. Dyspalatalizacje spółgłosek.

35. Rozwój grup spółgłoskowych.

36. Kategorie gramatyczne rzeczownika w języku prasłowiańskim. Podział na deklinacje w języku prasłowiańskim. Polski a prasłowiański podział na deklinacje, wzrost roli rodzaju gramatycznego.

37. Zmiany trójczłonowej struktury morfologicznej rzeczownika praindoeuropejskiego w strukturę dwuczłonową.

38. Przegląd końcówek rzeczowników rodzaju męskiego l.p. oraz zmiany w zakresie paradygmatów.

39. Przegląd końcówek rzeczowników rodzaju męskiego l.mn. oraz zmiany w zakresie paradygmatów.

40. Przegląd końcówek rzeczowników rodzaju nijakiego l.p. oraz zmiany w zakresie paradygmatów.

41. Przegląd końcówek rzeczowników rodzaju nijakiego l.mn. oraz zmiany w zakresie paradygmatów.

42. Przegląd końcówek rzeczowników rodzaju żeńskiego l.mn. oraz zmiany w zakresie paradygmatów.

43. Powstanie deklinacji mieszanej polskich rzeczowników.

44. Rzeczowniki w formie liczby podwójnej.

45. Główne tendencje rozwoju deklinacji rzeczowników.

46. Grupy znaczeniowe prasłowiańskich zaimków. Zaimki, które nie przetrwały do dzisiaj, oraz zaimki, które zachowały się w stanie szczątkowym w zwrotach frazeologicznych.

47. Typy odmiany zaimków prasłowiańskich. Odmiana zaimków rodzajowych w języku prasłowiańskim (wariant twardotematowy, miękkotematowy).

48. Zmiany w odmianie zaimków rodzajowych na gruncie języka polskiego. 

49. Odmiana zaimków bezrodzajowych (osobowych, zwrotnego, pytajnych) w języku prasłowiańskim.

50. Zmiany w odmianie zaimków bezrodzajowych na gruncie polskim.

51. Typy odmiany prasłowiańskich przymiotników. Funkcje składniowe przymiotników różnych typów odmiany.

52. Przymiotniki odmiany prostej. Ślady odmiany prostej we współczesnym języku polskim, ich funkcja składniowa.

53. Przymiotniki odmiany złożonej. Zmiany w zakresie tej odmiany. Funkcja składniowa przymiotników odmiany złożonej we współczesnym języku polskim.

54. Kształtowanie się klasy imion o znaczeniu liczebnikowym w języku prasłowiańskim (cechy semantyczne, morfologiczne, składniowe). Powstanie deklinacji liczebnikowej w języku polskim.

55. Odmiana liczebników porządkowych oraz liczebnika głównego jeden w języku prasłowiańskim. Zmiany na gruncie polskim.

56. Odmiana liczebnika dwa. Zmiany w paradygmacie liczebnika zaczynając od okresu staropolskiego.

57. Odmiana liczebników trzy, cztery. Innowacje w odmianie liczebników.

58. Odmiana liczebników od pięciu do dziesięciu. Zmiany na gruncie języka polskiego.

59. Odmiana liczebnika sto. Zmiany w paradygmacie liczebnika.

60. Liczebniki złożone: liczebniki jedenaście – dziewiętnaście, dwadzieścia – dziewięćdziesiąt, dwieście – dziewięćset, odmiana współczesnych liczebników w formie zestawień.

61. Liczebniki zbiorowe, zmiany historyczne.

62. Liczebniki ułamkowe, zmiany historyczne.

63. Liczebniki staropolskie z pierwszym członem sam- typu samsiedm.

64. Kategorie czasownika w języku prasłowiańskim. Tematy koniugacyjne czasownika. Podział na koniugacje w języku prasłowiańskim oraz zmiany przynależności czasowników do klas koniugacyjnych. Stosunek koniugacji polskich do prasłowiańskich. 

65. Powstanie koniugacji na -m, -sz.

66. Czas teraźniejszy czasowników w języku prasłowiańskim, zmiany na gruncie polskim.

67. Budowa i odmiana, losy form aorystu i imperfektu.

68. Budowa i historia form czasu przeszłego złożonego.

69. Historia form trybu rozkazującego.

70. Formy trybu przypuszczającego w języku prasłowiańskim oraz ich los w języku polskim.

71. Imiesłowy czasu teraźniejszego, zmiany na gruncie polskim.

72. Imiesłowy czasu przeszłego, zmiany na gruncie polskim.

 

W części praktycznej:

· zrekonstruować formę prasłowiańską,

· wskazać procesy fonetyczne (uwzględniać czas),

· określić część mowy, deklinację prasłowiańską (koniugację, typ odmiany),

· określić formę gramatyczną, przedstawić historię końcówki danej formy (lub historię danej formy).