16. LICZEBNIK

 

PYTANIA:

1. Kształtowanie się klasy imion o znaczeniu liczebnikowym w języku prasłowiańskim (cechy semantyczne, morfologiczne, składniowe).

2. Powstanie deklinacji liczebnikowej w języku polskim.

3. Odmiana liczebników porządkowych oraz liczebnika głównego jeden w języku prasłowiańskim. Zmiany na gruncie polskim.

4. Odmiana liczebnika dwa. Zmiany w paradygmacie liczebnika zaczynając od okresu staropolskiego:

a) powstanie kategorii męskoosobowości, pochodzenie form dwu, dwóch, dwaj, zmiany rodzajowe dotyczące formy dwa;

b) uogólnienie formy dwu w paradygmacie liczebnika;

c) zmiany analogiczne dotyczące C. z końcówką -om oraz N. z końcówką -oma;

d) powstanie nowej końcówki -óch w D., Ms.;

e) powstanie nowej końcówki -óm w C., geneza i status końcówek C. -u, -om, -óm we współczesnej polszczyźnie;

f) los formy C. dwiema.

5. Odmiana liczebników trzy, cztery. Innowacje w odmianie liczebników:

a) wytworzenie form męskoosobowych;

b) pochodzenie form N. trzema, czterema;

c) formy trzech, czterech w D.

6. Odmiana liczebników od pięciu do dziesięciu. Zmiany na gruncie języka polskiego:

a) pochodzenie form na -u;

b) powstanie form męskoosobowych;

c) historia formy N.

7. Odmiana liczebnika sto. Zmiany w paradygmacie liczebnika:

a) zmiany wywołane neutralizacją kategorii liczby liczebników;

b) zniamy wywołane analogią do pаradygmatu liczebnika dwa.

8. Liczebniki złożone:

a) liczebniki jedenaście – dziewiętnaście, dwadzieścia – dziewięćdziesiąt, dwieście – dziewięćset:

· geneza prasłowiańska;

· przekszłatcenie zestawień w języku polskim;

· odmiana liczebników;

· zmiany dotyczące odmiany liczebników w okresie staropolskim wywołane analogią;

b) odmiana współczesnych liczebników w formie zestawień.

9. Liczebniki zbiorowe:

a) pierwotne zaimki i przymiotniki w funkcji liczebników zbiorowych;

b) pierwotna odmiana imion w funkcji liczebników zbiorowych w powiązaniu z ich budową morfologiczną;

c) powstanie nowego modelu deklinacji liczebników zbiorowych w okresie staropolskim na skutek kontaminowania różnych typów odmiany:

· uogólnienie tematu rozszerzonego;

· pośtać M.;

· los form typu dwoj, dwoja, czwór, czwora a neutralizacja rodzaju gramatycznego w odmianie liczebników zbiorowych;

· neutralizacja kategorii liczby w odmianie liczebników zbiorowych;

· przekształcenia syntaktyczne wywołane zmianami morfologicznymi, czyli zasady użycia liczebników zbiorowych we współczesnym języku polskim.

10. Liczebniki ułamkowe:

a) rzeczowniki w funkcji ułamków;

b) zmiany w paradygmacie rzeczownika *polъ w związku ze zmianami semantyki;

c) pół w ułamkach typu półwtóra(y), półtrzecia(i) i in.

11. Liczebniki staropolskie z pierwszym członem sam- typu samsiedm.

12. Liczebniki we współczesnym języku polskim:

a) morfologiczne ( eksyjne i słowotwórcze) kryteria klasy kacji liczebników współczesnych;

b) podział liczebników ze względu na ich strukturę  eksyjną;

c) podział liczebników ze względu na znaczeniowe (tradycyjne) kryteria klasy kacyjne;

d) najistotniejsza różnica między wykładnikami rodzaju męskoosobowego liczebników a formami męskoosobowymi pozostałych imion.

 

PODRĘCZNIKI:

1. Klemensiewicz, Z. Gramatyka historyczna języka polskiego / Z. Klemensiewicz, T. Lehr-Spławiński, S. Urbańczyk. – Warszawa: PWN, 1981. – S. 338 – 358.

2. Kuraszkiewicz, W. Gramatyka historyczna języka polskiego / W. Kuraszkiewicz. – Warszawa: PWN, 1972. – S. 137 – 142.

3. Mańczak, W. Polska fonetyka i morfologia historyczna / W. Mańczak. – Warszawa: PWN, 1983. – S. 100 – 113.

4. Podlawska, D. Gramatyka historyczna języka polskiego z elementami gramatyki języka staro-cerkiewno-słowiańskiego i dialektologii / D. Podlawska. – Słupsk: Wydawnictwo Uczelniane, 1999. – S. 124 – 129.

5. Rospond, S. Gramatyka historyczna języka polskiego / S. Rospond. – Warszawa: PWN, 2003. – S. 117 – 118.

 

ZAŁĄCZNIKI:

38. Odmiana liczebnika *dъwa.

39. Rozwój odmiany liczebników trzy, cztery.

40. Odmiana liczebnika *sъto.

 

ZADANIA:

Ерома, Ж.И. Gramatyka historyczna języka polskiego = Историческая грамматика польского языка: сборник упражнений / Ж.И. Ерома. – Гродно: ГрГУ, 2008. – § 17 nr 1 – 16.