14. ZAIMEK

 

PYTANIA:

1. Grupy znaczeniowe prasłowiańskich zaimków. Zaimki, które nie przetrwały do dzisiaj, oraz zaimki, które zachowały się w stanie szczątkowym w zwrotach frazeologicznych.

2. Typy odmiany zaimków prasłowiańskich.

3. Odmiana zaimków rodzajowych w języku prasłowiańskim (wariant twardotematowy, miękkotematowy).

4. Zmiany w odmianie zaimków rodzajowych na gruncie języka polskiego:

a) pochodzenie form D. i C. l.p. r.m., r.n. tego, samego, owego, temu, samemu, owemu;

b) powstanie formy M. l.p. r.m. ten;

c) zrównanie form N. i Ms. l.p. r.m. i r.n., powstanie wariantu miękkotematowego i twardotematowego w N. i Ms.;

d) historia zaimka anaforycznego *jь, *ja, *je:

· los form M. l.p.;

· pochodzenie nagłosowego n- w formach typu do niego, nim, nią i związane z tym procesy perintegracji i absorpcji morfologicznej;

· staropolska forma B. l.p. r.m. ji, przyczyny jej zaniku, jej ślady we współczesnym języku polskim;

· ortotoniczne warianty jego – go, jemu – mu i ich pochodzenie;

· wyriatywność semantyczna form D. zaimków osobowych jego, jej, ich;

e) pochodzenie form ściągniętych zaimków dzierżawczych;

f) powstanie kategorii żywotności w B. l.p.;

g) męskoosobowe formy zaimków rodzajowych w l.mn.

5. Odmiana zaimków bezrodzajowych (osobowych, zwrotnego, pytajnych) w języku prasłowiańskim.

6. Zmiany w odmianie zaimków bezrodzajowych na gruncie polskim:

a) w odmianie zaimków osobowych:

· powstanie formy ja;

· geneza supletywizmu form ja – mnie;

· zróżnicowania dialektalne form B. z nosówką i bez nosówki;

· pochodzenie form C. i Ms. l.p. tobie, sobie zamiast ciebie, siebie;

· los form B. l.mn. my, wy;

· formy C. w funkcji partykuły ekspresywnej;

b) w odmianie zaimka zwrotnego:

· zmiany funkcjonalne enklitycznej formy B. się;

· formy C. zaimka zwrotnego w funkcji partykuły ekspresywnej;

c) w odmianie zaimków pytajnych:

· pochodzenie form N. kim, Ms. kiem (kim) w wariancie twardotematowym;

· w wariancie miękkotematowym powstanie formy M. i B. co; wprowadzenie do D. formy czego; zrównanie form N. i Ms.; szczątki dawnego B. we współczesnym języku polskim.

7. Odmiana zaimków we współczesnym języku polskim:

a) najważniejsze modele odmiany zaimków;

b) czy zaimki są klasą morfologicznie jednorodną;

c) jak się dzieli zaimki ze względu na kategorię rodzaju;

d) jak się dzieli zaimki ze względu na kategorię przypadka.

 

PODRĘCZNIKI:

1. Klemensiewicz, Z. Gramatyka historyczna języka polskiego / Z. Klemensiewicz, T. Lehr-Spławiński, S. Urbańczyk. – Warszawa: PWN, 1981. – S. 338 – 357.

2. Kuraszkiewicz, W. Gramatyka historyczna języka polskiego / W. Kuraszkiewicz. – Warszawa: PWN, 1972. – S. 128 – 133.

3. Mańczak, W. Polska fonetyka i morfologia historyczna / W. Mańczak. – Warszawa: PWN, 1983. – S. 85 – 84.

4. Podlawska, D. Gramatyka historyczna języka polskiego z elementami gramatyki języka staro-cerkiewno-słowiańskiego i dialektologii / D. Podlawska. – Słupsk: Wydawnictwo Uczelniane, 1999. – S. 109 – 118.

5. Rospond, S. Gramatyka historyczna języka polskiego / S. Rospond. – Warszawa: PWN, 2003. – S. 276 – 283.

 

ZAŁĄCZNIKI:

29. Zmiany dotyczące odmiany zaimków *onъ, *jь.

30. Ewolucja zmian w paradygmacie zaimków osobowych.

31. Zmiany w paradygmacie zaimka wskazującego *tъ.

32. Ewolucja zmian w paradygmacie zaimków pytajnych.

33. Ewolucja zmian w paradygmacie zaimków dzierżawczych.

 

ZADANIA:

Ерома, Ж.И. Gramatyka historyczna języka polskiego = Историческая грамматика польского языка: сборник упражнений / Ж.И. Ерома. – Гродно: ГрГУ, 2008. – § 15 nr 1 – 8.