17. CZASOWNIK

 

PYTANIA:

1. Kategorie czasownika w języku prasłowiańskim.

2. Tematy koniugacyjne czasownika.

3. Koniugacje czasownika w języku prasłowiańskim:

a) podział na koniugacje w języku prasłowiańskim;

b) zmiany przynależności czasowników do klas koniugacyjnych;

c) zmiany postaci tematów towarzyszące przekształceniom przynależności koniugacyjnej czasowników;

d) powstanie koniugacji na -m, -sz;

e) stosunek koniugacji polskich do prasłowiańskich.

4. Czas teraźniejszy czasowników w języku prasłowiańskim, zmiany na gruncie polskim:

a) powstanie form 3 os. l.p., l.mn.;

b) staropolska kontynuacja końcówki 1 os. l.mn., pochodzenie końcówki -my;

c) odmiana czasownika *byti, powstanie form nowej odmiany;

d) los form liczby podwójnej.

5. Budowa i odmiana, losy form aorystu i imperfektu:

a) budowa form aorystu oraz zmiany w zakresie końcówek aorystu;

b) budowa form imperfektu, kontrakcja przedhistoryczna w formach aorystu;

c) reliktowy charakter wszystkich form czasów przeszłych prostych w zabytkach staropolskich;

d) zacieranie różnicy między aorystem i imperfektem poprzez uogólnienie końcówek;

e) historia form aorystu czasownika *byti.

6. Budowa i historia form czasu przeszłego złożonego:

a) analityczna postać form czasu przeszłego złożonego;

b) wytworzenie form męskoosobowych;

c) przekształcenie form czasownika posiłkowego w końcówki  eksyjne;

d) zanik form czasownika posiłkowego;

e) historyczne podstawy ruchomości współczesnych końcówek  eksyjnych czasowników czasu przeszłego;

f) miejsce akcentu w formach 1 i 2 os. l.mn. czasu przeszłego a historia rozwoju tych form;

g) los form liczby podwójnej.

7. Historia trybu rozkazującego:

a) budowa form trybu warunkowego, zmiany spowodowane przez przyrostek -i-;

b) przyczyny zaniku -i- w formach 2, 3 os. l.p., formy oboczne w okresie staropolskim;

c) zmiany w formach 3 os. l.p. i l.mn.

8. Formy trybu przypuszczającego w języku prasłowiańskim oraz ich los w języku polskim:

a) złożona struktura form trybu warunkowego;

b) zmiany odmiany czasownika posiłkowego *byti w składzie form trybu warunkowego.

9. Imiesłowy czasu teraźniejszego:

a) imiesłów czasu teraźniejszego czynny: budowa, typy odmiany, relikty zachowane w języku polskim, adwerbizacja form odmiany prostej na -ąc, pochodzenie imiesłowu przysłówkowego współczesnego, adiektywizacja form odmiany złożonej na -ący, pochodzenie imiesłowu przymiotnikowego czynnego;

b) imiesłów czasu teraźniejszego bierny: budowa, typy odmiany, zachowane we współczesnej polszczyźnie formy odmiany prostej i złożonej.

10. Imiesłowy czasu przeszłego:

a) imiesłów czasu przeszłego czynny I: budowa, typy odmiany, relikty zachowane w języku polskim, los imiesłowów typu spadw, pogrzebszy, wstawszy, pochodzenie imiesłowu przysłówkowego uprzedniego, pochodzenie imiesłowów na -łszy typu padłszy;

b) imiesłów czasu przeszłego czynny II: budowa, typy odmiany, adiektywizacja form odmiany złożonej, dawne formy odmiany prostej a współczesne formy czasu przeszłego;

c) imiesłów czasu przeszłego bierny: budowa, typy odmiany, pochodzenie imiesłowu przymiotnikowego biernego oraz form bezosobowych na -no, -to.

 

PODRĘCZNIKI:

1. Klemensiewicz, Z. Gramatyka historyczna języka polskiego / Z. Klemensiewicz, T. Lehr-Spławiński, S. Urbańczyk. – Warszawa: PWN, 1981. – S. 358 – 392.

2. Kuraszkiewicz, W. Gramatyka historyczna języka polskiego / W. Kuraszkiewicz. – Warszawa: PWN, 1972. – S. 142 – 165.

3. Mańczak, W. Polska fonetyka i morfologia historyczna / W. Mańczak. – Warszawa: PWN, 1983. – S. 114 – 133.

4. Podlawska, D. Gramatyka historyczna języka polskiego z elementami gramatyki języka staro-cerkiewno-słowiańskiego i dialektologii / D. Podlawska. – Słupsk: Wydawnictwo Uczelniane, 1999. – S. 130 – 149.

5. Rospond, S. Gramatyka historyczna języka polskiego / S. Rospond. – Warszawa: PWN, 2003. – S. 297 – 318.

 

ZAŁĄCZNIKI:

41. Czas teraźniejszy.

42. Powstanie deklinacji na -m, -sz.

43. Aoryst.

44. Imperfekt.

44. Tryb rozkazujący.

45. Tryb warunkowy.

 

ZADANIA:

Ерома, Ж.И. Gramatyka historyczna języka polskiego = Историческая грамматика польского языка: сборник упражнений / Ж.И. Ерома. – Гродно: ГрГУ, 2008. – § 18 nr 1 – 10, § 19 nr 1 – 10, § 20 nr 1 – 7.