7. SPÓŁGŁOSKI ZWARTO-SZCZELINOWE 

АФФРИКАТЫ

 

7.1. Spółgłoski zwarto-szczelinowe mają artykulację dwufazową: w pierwszej fazie odbywa się zwarcie dwóch narządów mowy, które w następnej fazie przechodzi w szczelinę. Do spółgłosek zwarto-szcelinowych w języku polskim należą głoski [c, č, ć, ʒ, ǯ, ʒ] (аффрикаты имеют двухфазовую артикуляцию: в первой фазе происходит смычка двух органов речи, которое в следующей фазе переходит в щель. К аффрикатам в польском языке принадлежат звуки [c, č, ć, ʒ, ǯ, ʒ]).

 

7.2. Ćwiczenia (упражнения)

 

Ćwiczenie 1. Przeczytać poprawnie wyrazy, zapamiętać ich znaczenie (прочитать правильно слова, запомнить их значение):

[c]

• co, cud, coś, cel, cynk, cały, cena, córka, cyfra, cyrk, cera, całować, centymetr, cytryna, cudzoziemiec,
• ocena, kucyk, ocet, praca, taca, tablica, ulica, placek, decymetr, akcent, koncert, owca, Cecylia, Katowice, Wrocław,
• noc, piec, walc, koniec, owoc, palec, widelec, pomoc, północ, zając, materac, pałac, krawiec;

[č]

• czas, czapka, czyj, czarny, czoło, czerwony, czarny, czysty, czytać, cztery, czwarty, czwartek, czasopismo,
• oczy, uczony, poczta, wieczór, tłumaczyć, tłumacz, rzecz, słuchacz, pomarańcza, zaczynać, wczoraj, teczka, przyczyna, ojczyzna, serdeczny, 
• mecz, rzecz, klucz, lecz, miecz, płacz, smycz, tkacz, badacz, poręcz, warkocz.

[ć]

• ciemny, ciepły, ciasny, ciocia, cichy, ciastko, cios, ciekawy, cisza, ćma, ćwiczenie,
• wycieczka, Szczecin, życie, ściana, kciuk, trzeci, babcia, sześcioro, kościół, przecinek, czyścić, uczciwy, nauczyciel, wycieczka, czcionka, uczucie, uroczyście,
• być, pić, żyć, nosić, słuchać, czytać, iść, gość, siedzieć, stać, skakać, mieć, objaśnić, leczyć, lecieć, myć, szyć, wysychać, ćwierć, czuć, cześć, czcić;

[ʒ]

• dzban, dzwon, dzbanek, dzwonek, dzwonić, dzwonnica,
• rdza, rdzeń, bardzo, rodzaj, władza, wiedza, doradzać, cudzy, miedza, pędzel, sadza, sadzawka, urodzaj;

[ǯ]

• dżem, dżyn, dżudo, dżuma, dżokej, dżentelmen, dżdżownica
• radża, maharadża;

[ʒ]

• dzień, dziś, dziesięć, dziewięć, dziadek, dzień, dziura, dziś, dźwig, dziecko, dziób, dziupla, 
• tydzień, niedziela, widzieć, chodzić, gdzie, młodzież, poniedziałek, grudzień, Jadzia, godzina, wydział, goździk, niedziela, rozwiedziony, październik.

Ćwiczenie 2. Porównać wymowę wyrazów polskich i rosyjskich (сравнить произношение польских и русских слов):
ojczyzna – отчизна, czysty – чистый, czytać – читать, leczyć – лечить, często – часто, człowiek – человек, czyj – чей, Czech – чех.

Ćwiczenie 3. Przeczytać poprawnie wyrazy z głoskami [c, č, ć] (прочитать правильно слова со звуками [c, č, ć]):

[c] – [ć]

cap – ciap, córa – ciura, cało – ciało;

[č] – [c]

czar – car, płacze – płacę, czynnik – cynik;

[č] – [ć]

czy – ci, leczy – leci, słuchacz – słuchać, gracz – grać;

[ć] – [č]

być – bić – bicz, mieć – miecz – mecz.

Ćwiczenie 4. Przeczytać poprawnie wyrazy z głoskami [ʒ, ǯ, ʒ] (прочитать правильно слова со звуками [ʒ, ǯ, ʒ]):
noce – nodze, prace – Pradze, rajca – radzą, władza – Władzia, wiedza – wiedźma, miedza – miedziak.

Ćwiczenie 5. Przeczytać poprawnie wyrazy z głoskami [ʒ, ć] (прочитать правильно слова со звуками [ʒ, ć]):

a) cień – dzień, ciało – działo, ciura – dziura, cielić – dzielić, bucik – budzik uciec – udziec;

b) – Dzień dobry, pani Jadziu! Dzisiaj jest bardzo ładny dzień, prawda?
– Jest już październik, ale jeszcze jest ciepło.

с) – Czy dziś jest niedziela?
– Nie, niedziela była wczoraj, dziś jest poniedziałek.

d) – Gdzie jest dziadek?
– On jest w ogrodzie.
– A cio cia?
– Ona jest teraz w kościele.

e) Moja rodzina jest duża: dziadek, babcia, ojciec, mama, moja starsza siostra i ja. Mieszka też z nami mały pie sek, jest jeszcze szczeniakiem. Mieszkamy w Łodzi. Mój ta tuś jest dziennikarzem, pracuje w gazecie. Mamusia leczy dzieci. Siostra Jadzia to już dorosła dziewczyna, chodzi do drugiej klasy liceum. Ja też nie jestem już dzieckiem – jestem w pierwszej klasie.