6. SPÓŁGŁOSKI SZCZELINOWE
ЩЕЛЕВЫЕ СОГЛАСНЫЕ ЗВУКИ

 

6.1. Do grupy spółgłosek szczelinowych należą głoski [v, v’, f, f’, z, s, ž, š, ź, ś, x, x’]. Te spółgłoski powstają dzięki utworzonej przez dwa zbliżone do siebie narządy mowy szczelinie, przez którą powietrze przechodzi na zewnątrz (к группе щелевых согласных принадлежат звуки [v, v’, f, f’, z, s, ž, š, ź, ś, x, x’]. Эти согласные звуки возникают благодаря образованной при сближении двух органов речи щели, через которую воздух выходит наружу).
Spółgłoski [v, v’, f, f’, z, s, x, x’] są wymawiane tak, jak w języku rosyjskim (согласные [v, v’, f, f’, z, s, x, x’] произносятся так, как в русском языке).
Spółgłoski [ž, š] należą do głosek stwardniałych. Ich wymowа jest podobna do białoruskich [ж, ш] (согласные принадлежат затвердевшим гласным. Их призношение похоже на произношение белорусских [ж, ш]).
Spółgłoski [ź, ś] są wymawiane z udziałem środkowej części języka. Ani język rosyjski, ani białoruski nie posiadają takich głosek (согласные [ź, ś] произносятсяпри участии средней части языка. Ни русский, ни белорусский язык не имеют таких звуков).

Spółgłoska [x’] pojawia się tylko w wyrazach obcego pochodzenia (согласный [x’] появляется только в заимствованных словах): hipopotam, Chiny.

 

6.2. Ćwiczenia (упражнения)

 

Ćwiczenie 1. Przeczytać poprawnie wyrazy, zapamiętać ich znaczenie (прочитать правильно слова, запомнить их значение):

[v]

• wosk, wąs, węch, wata, wanna, woda, wojna, wejście, wyjście, wybór, wełna, wydać, wyspa, worek, wujek,
• dwa, rwać, barwa, nazwa, głowa, kawa, lewo, prawo, mowa, nowy, żywy, wymowa, zabawa, tramwaj;

[v’]

• wiatr, wiek, wieś, wić, wilk, wiadro, wiosna, wieczór, wiedza, widok, wino, wiadomość, widelec, wiewiórka,
• łowić, kawior, bawić, kawiarnia, Dawid, obuwie, telewozor;

[f]

• fakt, foka, fotel, ferma, frak, fragment, fabryka,
• haft, harfa, nafta, telefon, alfabet, morfem, agrafka, panto e,
• szef, szeryf, sofa;

[f’]

•  lm,  ga,  rma,  gura,  zyka,  ranka,  liżanka,
• a sz, ke r, szafa, ze r, o ara, ob ty, kon tury, misty kacja;

[z]

• zuch, zamek, zorza, zupa, zero, zeszyt, Zygmunt, zabawa, zadanie, Zuzanna, zebranie, zegarek, złość, znak, zbrodnia, zdanie, znaczek, złoto, znajomy, zmartwienie,
• bazar, koza, kuzyn, kuzynka, proza, wazon, izba, nazwa, rozbić, rozlać, rozmowa, wzrok, benzyna; 

[s]

• sad, sok, sos, sód, sen, ser, syn, sąd, sosna, sekret, syrop, solniczka, suszarka, sekunda, sypialnia, smak, skarżyć, słaby, sprawa, smalec, sroka, stopa, niski, bliski,
• osa, pasek, piesek, pisarz, włosy, piosenka, pisanie, rysować, wesele, masło, ospa, usta, wyspa, gospodarz,
• nos, pies, włos, hałas, kaktus, napis, wygłos, keks, sens, konkurs, kosmos;

[ž]

• żona, żakiet, żubr, żonaty, żmija, żaba, rzeka, rzadko, Rzym, Rzeszów,
• dużo, każdy, koleżanka, leży, może, abażur, pożar, róża, Bożena, ważny, pożar, wieżba, drużyna, burza, dobrze, morze, grzyb, dworzec, orzech, Andrzej, brzeg, orzech;

[š]

• szafa, szyba, szum, szachy, szkoła, sztuka, szeroki, sześć, szósty, szafa, szary, szybko,
• kasza, koszty, Warszawa, kształt, pisze, zeszyt, wszystko, mieszkać, koszmar, poszwa, szyszka,
• mysz, nasz, wasz, zamsz, dorsz, farsz;

[ź]

• zima, ziemia, ziarno, zioło, Ziuta, zielony, ziewać, zimno, ziemniaki, zimować, źle, źrebak, źródło, źrenica,
• buzia, kozioł, późno, jezioro, łazić, wozić, guzik, poziomka, bliziutko, groźba, przyjaźń, Kazimierz, teraźniejszy, późno;

[ś]

• śledzie, ślimak, śmietana, środa, śliwka, śniadanie, siano, siostra, siedem, siódmy, siodło, Sienkiewicz, siła, silny, środa, środek, środkowy, posiłek, sito,
• osiem, osioł, jesień, prosiak, maślak, głośno, książka, mamusia, 
• tatuś, łoś, ktoś, coś, Jaś, jesteś, wieś;

[x]

• chór, chata, cham, chuligan, chudy, chytry, chmura, choroba, chustka, hak, huk, humor, herb, herbata, horoskop, hymn,
• mucha, ucho, kochać, rachunek, bochen, ochrona, oddychać, schab, marczewka, schody, tchawica,
• niech, fach, dach, gmach, grzech, strych, ruch, puch, druh;

[x’]

• chirurg, chimera, Himalaje, hipoteza, Hindus, hipoteka, hiperbola,
• machina, nihilizm, machinacja, rachityczny.

Ćwiczenie 2. Przeczytać poprawnie polskie wyrazy, porównać ich wymowę, zapamiętać znaczenie (прочитать правильно польские слова, сравнить их произношение, запомнить значение):

a)

[f] – [v]

faza – waza, fara – wara, sofa – sowa, rafa – Rawa;

[v] – [v’]

wał – wiał, wydać – widać, prawo – prawie, wodę – wiodę;

[s] – [ś]

nos – noś, kasa – Kasia, syto – sito;

b)

[š] – [ś]

kasza – Kasia, szyła – siła, szew – siew, szydło – sidło, szata – siata;

[s] – [š]

sum – szum, was – wasz, sok – szok, syty – szyty, kasa – kasza;

[ž] – [ź]

żarna – ziarna, burza – buzia, Rzym – zima, żarno – ziarno;

c)

[ś] – [ź]

siodło – zioło, siemię – ziemię, łasić się – łazić;

[z] – [ž]

gaza – gaża, zażyć – żarzyć, zęby – żeby;

[š] – [ž]

szal – żal, szpik – żbik, nosze – noże, szycie – życie.

Ćwiczenie 3. Porównać rysunki. Na którym rysunku jest wymowa spółgłoski [s], [ś], [š]? Udowodnić (Сравнить рисунки. На каких рисунках представлено произношение согласных [s], [ś], [š]? Доказать):

 

 

 

Ćwiczenie 4. Porównać wymowę głosek [ś, x] w języku polskim i rosyjskim (сравнить произношение звуков [ś, x] в польском и русском языках):
siostry – сестры, sila – сила, zima – зима, muchy – мухи, duchy – духи, chy-try – хитрый.