МЕРЫ І ГРАШОВАЯ СІСТЭМА

 

1. Меры даўжыні:

pes - фут (296 мм);

cubitus - локаць (1,5 фута);

passus - двайны крок (5 футаў);

mille passuum - рымская міля (1478,7 м).

2. Пры вымярэнні плошчы зыходзілі з:

pes quadratus (0,087 кв м);

scripulum (scrupulum) = 100 pedes quadrati;

actus = 144 scripula;

iugerum = 2 actus (0,25 га).

3. Меры аб’ёму:

congius (3,3 л);

sextarius = 1/6 конгія;

quartarius = 1/4 секстарыя;

urna = 24 секстарыя (для вымярэння вадкасцей);     

modius = 16 секстарыяў (8,7 л) (для вымярэння сыпкіх цел).

4. Меры вагі:

libra = фунт (327 г);

uncia = 1/12 фунта;

drachma = 1/8 унцыі;

scripulum (scrupulum) = 1/3 драхмы;

sextans, antis = 2 unciae;

quartans, antis = 3 unciae;

triens, entis = 4 unciae;

quincunx, uncis = 5 unciae;

semis, issis = 6 unciae;

septunx, uncis = 7 unciae;

bes, bessis = 8 unciae;  

dodrans, antis = 9 unciae;

dextans, antis = 10 unciae;

deunx, uncis = 11 unciae.

Гэтыя назвы і as, assis маглі абазначаць не толькі вагу, але і меру ў агульным сэнсе, напрыклад, у выразах: heres ex asse наследнік у цэлым; heres ex uncia наследнік дванаццатай часткі.

5. Грошы:

as – фунт медзі (з чаканкай сярэбранай манеты быў скарочаны да 1/6; 1/12; і нарэшце 1/24 фунта);

denarius = 16 асаў (сярэбраная манета, якая змяшчала спачатку 10 асаў, калі той быў варты фунту медзі);

quinarius = 1/2 дэнарыя;

sestertius = 1/4 дэнарыя = 4 асы (асноўная адзінка грошай, якую яшчэ называлі nummus - манета).

Словазлучэнне mille sestertium (=sestertiōrum) з часам стала ўспрымацца як Nominatīvus sing. назоўніка ніякага роду на –um, адсюль пры пропуску mille слова sestertium мела значэнне тысяча сестэрцый. Таму нароўні з duo milia sestertium гаварылі duo sestertia. Падобна пры абазначэнні сум, кратных 100 000 сестэрцый, прапускаліся словы centēna milia, і слова sestertium у спалучэнні з лічэбнікам-прыслоўем набывала значэнне сто тысяч сестэрцый: sestertium decies = 1 000 000 сестэрцый.