A posteriōri.

З наступнага.

A priōri.

З папярэдняга (вядомага раней)

Ab esse ad posse valet consequentia.

Вывад ад існуючага да магчымага мае сілу.

Ab ovo usque ad mala. (Гарацый)

Ад пачатку да канца.

Absentem laedit, qui cum ebrio litigat.

Хто спрачаецца з п’яным, той ваюе з адсутным.

Acta est fabula. (Светоній)

Спектакль закончаны.

Actis testantibus.

Як сведчаць факты. Згодна з дакументамі.

Ad meliōra tempora.

Да лепшых часоў.

Alea iacta est. (Цэзар)

Жэрабя кінута.

Aliēna vitia in oculis habēmus, a tergo nostra sunt. (Сенека)

Чужыя заганы мы маем перад вачыма, а свае - за плячыма.

Alma mater.

Маці – карміліца.

Alter ego. (Піфагор)

Другі я.

Amantes - amentes. (Тэрэнцый)

Закаханыя – безразважныя.

Amīcus certus in re incerta cernitur. (Эній)

Сапраўдны сябар пазнаецца ў няпэўнай справе.

Amīcus cognoscitur amōre, more, ore, re.

Сябар пазнаецца па каханні, нораве, размове, справе.

Aquila non captat muscas.

(Лац. прыказка)

Арол не ловіць мух.

Ars longa, vita brevis. (Гіпакрат)

Мастацтва даўгавечнае, жыццё кароткае.

Audāces fortūna iuvat.

Смелым шчаслівы лёс спрыяе.

Audentes fortūna adiuvat. (Вергілій)

Тым, хто адважваецца, лёс дапамагае.

Audiātur et altera pars.

Няхай будзе выслуханы і другі бок.

Aurōra musis amica.

Аўрора - сяброўка музам.

Aut vincere, aut mori.

Або перамагчы, або памерці.

Ave, Caesar, moritūri te salūtant.

Будзь здаровы, Цэзар, тыя, што маюць намер памерці, вітаюць цябе.

Barba crescit, caput nescit.

Барада расце, галава не ведае.

Bis dat, qui cito dat. (Публій Сір)

Двойчы дае, хто хутка дае.

Bona fide.

Добрасумленна.

Bono sensu.

У добрым сэнсе.

Brevi manu.

Кароткай рукой (хутка).

Causa finīta est.

Справа закончана.

Cessante causa cessat effectus.

Са спыненнем прычыны спыняецца вынік.

Ceteris paribus.

Пры рэшце роўных (умовах).

Citius, altius, fortius!

Хутчэй, вышэй, мацней.

Clavus clavo pellĭtur.

Клін клінам выбіваюць.

Cogito, ergo sum. (Дэкарт)

Мыслю, значыць я існую.

Consensus omnium.

Агульная згода.

Consuetūdo est altera natūra. (Цыцэрон)

Звычка – другая натура.

Corvo quоque rarior albo. (Ювенал)

Нават радзей, чым белая варона.

Cras amet, qui numquam amāvit, quique amāvit, cras amet!

Няхай любіць заўтра, хто ніколі не любіў, а каторы палюбіў, няхай любіць заўтра!

Cui bono? (Цыцэрон)

Каму на карысць?

Cum rem animus occupāvit, verba ambiunt. (Сенека Рытар)

Калі розум авалодаў прадметам, словы самі прыходзяць.

Currente calamo.

Беглым пяром (спехам, нядбайна).

Curriculum vitae.

Аўтабіяграфія.

De gustibus non est disputandum. (Пліній Малодшы)

Аб смаках не трэба спрачацца.

De minimis non curat praetor. (Лац. прыказка)

Прэтар не займаецца дробязямі.

De mortuis aut bene, aut nihil. (Парафраза)

Аб мёртвых або добра, або нічога.

Deliberandum est saepe, statuendum semel. (Публій Сір)

Разважаць трэба часта, вырашаць аднойчы.

Dicendo de cibis dicendum est de moribus.

Гаворачы аб ежы, трэба сказаць і аб звычаях.

Dictum factum. (Тэрэнцый)

Сказана – зроблена.

Dies diem docet.

Дзень дзень навучае.

Dixi et animam meam levāvi. (Біблія)

Я сказаў і аблягчыў сваю душу.

Dixi.

Я сказаў (скончыў).

Do ut des.

Даю, каб і ты даў.

Docendo discimus. (Сенека)

Навучаннем мы вучымся.

Dominus vobiscum.

Гасподзь з вамі.

Donec eris felix, multos numerābis amīcos. (Авідзій)

Пакуль ты шчаслівы, будзеш мець шмат сяброў.

Dónec éris felíx, multós numerábis amícos,

Témpora sí fuerínt núbila, sólus erís. (Авідзій)

Пакуль ты будзеш шчаслівы, будзеш мець сяброў, калі прыйдуць пахмурныя часы, будзеш адзін.

Ducunt volentem fata, nolentem trahunt. (Клеанф)

Хто хоча, таго вядзе лёс, хто не хоча, таго цягне.

Dulce est socios habuisse malōrum.

Прыемна мець саюзнікаў у няшчасці.

Dum spiro, spero.

Пакуль дыхаю, спадзяюся.

Duo cum faciunt idem, non est idem. (Тэрэнцый)

Калі двое робяць адно і тое ж, гэта ўжо не адно і тое ж.

Dura lex, sed lex.

Суровы закон, але закон.

Edite, bibite, post mortem nulla voluptas!

Ешце, піце, пасля смерці няма ніякіх жаданняў!

Ego tibi, tu mihi.

Я - табе, ты - мне.

Epistula non erubescit. (Цыцэрон)

Папера не чырванее.

Errāre humānum est.

Чалавеку ўласціва памыляцца.

Esse oportet ut vivas, non vivere ut edas. (Сярэдневяковая сентэнцыя)

Неабходна есці, каб жыць, а не жыць, каб есці.

Est modus in rebus. (Гарацый)

Ёсць мера ў рэчах.

Et fabula partem veri habet.

І казка мае частку праўды.

Ex officio.

Па абавязку.

Faber est suae quisque fortūnae. (Апій Клаўдзій)

Кожны – каваль свайго лёсу.

Feci, quod potui, faciant meliōra potentes. (Парафраза)

Я зрабіў, што змог, хто можа, няхай робіць лепш.

Ferrum ferro acuĭtur.

Жалеза жалезам вострыцца.

Fiat lux! (Біблія)

Няхай будзе святло!

Finis corōnat opus.

Канец вянчае справу.

Fiunt oratōres, nascuntur poētae. (Гарацый)

Аратарамі становяцца, паэтамі нараджаюцца.

Fortiter in re, suaviter in modo.

Па сутнасці справы цвёрда, па спосабах – мякка.

Fortūna caeca est.

Шчаслівы лёс – сляпы.

Fortūna vitrea est.

Доля – няпэўная.

Fructu arbor cognoscitur.

Дрэва пазнаецца з пладоў.

Gutta cavat lapidem non vi, sed saepe cadendo.

Кропля точыць камень не сілай, а частым паданнем.

Historia est magistra vitae.

Гісторыя - настаўніца жыцця.

Historia vero testis temporum, lux veritātis, vita memoriae, magistra vitae nuntia vetustātis. (Цыцэрон)

Гісторыя сапраўды – гэта сведка часоў, святло праўды, жыццё памяці, настаўніца жыцця, весніца старыні.

Hoc erat in fatis. (Парафраза)

Так было наканавана.

Hodie mihi, cras tibi. (Біблія)

Сёння мне, заўтра табе.

Homines plus in aliēno negotio vidēre quam in suo. (Сенека)

У чужой справе людзі бачаць больш, чым у сваёй.

Homo locum ornat, non hominem locus.

Чалавек упрыгожвае месца, а не месца чалавека.

Homo scribendi perītus.

Чалавек вопытны ў пісанні.

Honesta vita beāta est.

Дастойнае жыццё - шчаслівае.

Honōres mutant mores, sed raro in meliōres.

Ушанаванні зменьваюць норавы, але рэдка ў лепшыя.

Honōres mutant mores. (Плутарх)

Ушанаванні зменьваюць норавы.

Honōris causā.

Дзеля павагі.

Horribile dictu.

Страшна сказаць.

Id facere laus est, quod decet, non quod licet. (Сенека)

Пахвальна рабіць тое, што належыць, а не тое, што дазволена.

Ignorantia non est argumentum.

Няведанне не ёсць доказ.

Ille dolet vere, qui sine teste dolet. (Марцыял)

Той сапраўдна пакутуе, хто пакутуе без сведкі.

Imperāre sibi maximum imperium est. (Сенека)

Загадваць сабе – найбольшая ўлада.

In omnia parātus.

Гатовы да ўсяго.

In virtūte posita est vera felicitas.

У доблесці заключаецца сапраўднае шчасце.

Lapsus calami.

Памылка пяра (апіска).

Lapsus linguae. (Біблія)

Памылка маўлення (абмоўка).

Larga manu.

Шчодрай рукой (шчодра).

Lingua est hostis hominum amicusque diaboli et feminārum.

Язык – гэта вораг людзей   і сябар дыявала і жанчын.

Littera scripta manet. (Лац. прыказка)

Напісаная літара застаецца.

Luna latrantem canem non timet.

Месяц не баіцца гаўклівага сабакі.

Lupus in fabula. (Тэрэнцый)

Воўк у байцы. Пра ваўка прамоўка.

Lupus non mordet lupum.

Воўк не кусае ваўка.

Magister dixit.

(Так) сказаў настаўнік.

Mala herba cito crescit.

Дрэнная трава хутка расце.

Male parta male dilabuntur.

Дрэнна здабытае дрэнна растраціцца.

Manus manum lavat.

Рука руку мые.

Mel in ore, verba lactis, fel in corde, fraus in factis.

Мёд на языку, малако на словах, жоўць у сэрцы, хлусня на справе.

Melius sero, quam nunquam.

Лепей позна, чым ніколі.

Memento mori.

Помні аб смерці.

Mens divinior. (Гарацый)

Дух, які датычыцца да боскага.

Mens sana in corpore sano. (Ювенал)

У здаровым целе - здаровы дух.

Mirabile dictu.

Дзіўна сказаць.

Miserrimam servitūtem pacem appellant.

Няшчаснае рабства называюць мірам.

Modus vivendi.

Спосаб жыцця.

Multa petentibus desunt multa.

Хто многага дабіваецца, таму многага не хапае.

Mutātis mutandis.

Калі зменена тое, што неабходна змяніць.

Mutāto nomine de te fabula narrātur. (Гарацый)

Байка кажацца пра цябе, зменена толькі імя.

Nec plus ultra.

І не далей.

Nemine contradicente.

Без чыіх-небудзь пярэчанняў.

Nihil homine est miserius aut superbius.

Нішто не ёсць больш нікчэмным і больш прыстойным, чым чалавек.

Noli me tangere.

Не чапай мяне.

Non indignāri, non admirāri, sed intellegere. (Спіноза)

Не абурацца, не здзіўляцца, але разумець.

Non multa, sed multum.

Не многа, але шмат.

Non omnia possumus omnes. (Луцылій)

Мы ўсе можам не ўсё.

Non possumus.

Мы не можам.

Non progredi est regredi.

Не ісці ўперад значыць ісці назад.

Non rex est lex, sed lex est rex.

Не цар ёсць законам, а закон – царом.

Non scholae, sed vitae discimus. (Парафраза)

Не для школы, а для жыцця вучымся.

Nos nobis confligimus, nobis perimus, tibi vincimus.

Змагаемся і гінем для сябе,   пе- рамагаем для цябе (нам - бітва, нам - пагібель, табе - перамога).

Nosce te ipsum. (Фалес)

Пазнай самога сябе.

Nota bene!

Добра запомні.

Nota mea manet.

Мае заўвагі застаюцца ў сіле.

Nulla dies sine linea.

Ніводнага дня без рыскі.

O sancta simplicitas!

О святая прастата!

O tempora, o mores! (Цыцэрон)

О часы, о норавы!

Omne initium difficile est.

Усялякі пачатак – цяжкі.

Omni casu.

У любым выпадку.

Omnia mea mecum porto. (Біянт)

Усё сваё нясу з сабой.

Omnia vincit amor et nos cedāmus amōri. (Вергілій)

Усё перамагае любоў, і мы давайце скорымся любві.

Opus laudat artificem.

Работа праслаўляе мастака.

Orandum est, ut sit mens sana in corpore sano. (Ювенал)

Трэба маліцца, каб у здаровым целе быў здаровы дух.

Otium post negotium.

Адпачынак пасля працы.

Pacta servanda sunt.

Дагаворы трэба выконваць.

Paulatim summa petuntur.

Вяршыні дасягаюцца не адразу.

Per aspera ad astra.

Праз церніі да зорак.

Per risum multum debes cognoscere stultum. (Сярэдневяковая прыказка)

Па частаму смеху ты павінен пазнаць дурня.

Per se.

Само па сабе.

Periculum est in mora.

Небяспека ў зацягванні.

Persōna grata.

Пажаданая асоба.

Persōna gratissima.

Вельмі жаданая асоба.

Persōna non grata.

Непажаданая асоба.

Post prandium stabis, post cenam ambulābis.

Пасля сняданку будзеш стаяць, пасля абеду гуляць.

Post scriptum.

Пасля напісанага.

Praesente medico nihil nocet.

У прысутнасці ўрача нічога не шкодзіць.

Prima facie.

На першы погляд, з першага позірку.

Pro auctōre.

Замест аўтара.

Pro domo sua.

За свой дом.

Probātum est.

Праверана, адобрана.

Quаlis rex, talis grex. (Лац. прыказка)

Які цар, такі натоўп.

Qui quaerit, reperit.

Хто шукае, той знаходзіць.

Qui seminat mala, metet mala.

Хто сее зло, зло і пажне.

Qui tacet, consentīre vidētur.

Хто маўчыць, здаецца, што пагаджаецца.

Quia nominor leo. (Федр)

Таму што я называюся львом.

Quid est veritas? (Понтый Пілат)

Што ёсць ісціна?

Quidquid agis prudenter agas et respice finem.

Што б ты ні рабіў, разумна рабі і прадбач вынік.

Quidquid id est timeo Danaos et dona ferentes. (Вергілій)

Што б гэта ні было, я баюся данайцаў і тых, якія прыносяць дары.

Qui scribit, bis legit.

Хто піша, двойчы чытае.

Quod bonum, felix, faustum fortunatumque sit populo Romāno (QBFFFQSPR).

Няхай гэта будзе на дабро, на ўдачу, на шчасце і шчаслівы лёс рымскаму народу.

Quod capita, tot sensus.

Сколькі галоў, столькі думак.

Quod discis, tibi discis. (Лац. прыказка)

Што вучыш, для сябе вучыш.

Quod licet Iovi non licet bovi.

Што дазволена Юпітэру, не дазволена быку.

Quod nocet, docet.

Што шкодзіць, вучыць.

Quot homines, tot sententiae. (Тэрэнцый)

Колькі людзей, столькі думак.

Relāta repero.

Расказваю расказанае (перадаю, што чуў).

Repetitio est mater studiōrum.

Паўтарэнне – маці навучання.

Requiescat in pace.

Няхай спачывае ў спакоі (мір праху яго).

Rerum omnium magister usus.

Вопыт - настаўнік ва ўсіх справах.

Salus populi suprēma lex.

Дабрабыт народа – вышэйшы закон.

Sapienti sat. (Плаўт)

Разумнаму хопіць (разумны зразумее).

Scientia potentia est.

Веды - сіла.

Scio me nihil scire. (Сакрат)

Я знаю, што я нічога не знаю.

Scribitur ad narrandum, non ad probandum. (Квінціліян)

Пішуць для таго, каб расказаць, а не для таго, каб даказаць.

Semper ĭdem. (Цыцэрон)

Заўсёды тое ж самае.

Semper īdem. (Цыцэрон)

Заўсёды той самы.

Sero venientibus ossa.

Тым, хто позна прыходзіць – косткі.

Si tacuisses, philisophus mansisses.

Калі б ты маўчаў, ты б застаўся філосафам.

Si vivis Romae, Romāno vivito more. (Новалацінская прыказка)

Калі ты жывеш у Рыме, павінен жыць па рымскім звычаі.

Sic fata voluērunt.

Так хацеў злы лёс.

Sic itur ad astra.

Так ідуць да зорак.

Sic transit gloria mundi.

Так прыходзіць слава сусвету.

Similis simili gaudet.

Падобны падобнаму радуецца.

Sine ira et studio. (Тацыт)

Без гневу і прадузятасці.

Sit tibi terra levis mollīque tegāris arēna.

Няхай зямля табе будзе лёгкай (пухам); і ты накрыешся

мяккім пяском.

Status quo (ante bellum).

Становішча, якое было (да вайны).

Suum cuique.

Кожнаму сваё.

Tabula rasa.

Чыстая дошка.

Talis hominibus fuit oratio, quаlis vita. (Сенека)

Такой была прамова людзей, якім было жыццё.

Tantum scimus, quantum memoria tenēmus.

Столькі ведаем, колькі помнім.

Tempus deliberandi.

Час для разважання.

Tertium non datur.

Трэцяга не дадзена.

Testis unus, testis nullus.

Адзін сведка – не сведка.

Trahit sua quemque voluptas. (Вергілій)

Усякага вабіць сваё захапленне.

Tres faciunt collegium.

Трое складаюць калегію.

Ubi concordia, ibi victoria.

Дзе згода, там перамога.

Ultima ratio.

Апошні доказ.

Una hirundo non facit ver.

Адна ластаўка не робіць вясны.

Usus magister est optimus. (Цыцэрон)

Вопыт – найлепшы настаўнік.

Ut desint vires, tamen est laudanda voluntas. (Авідзій)

Хоць не хапае сіл, аднак трэба пахваліць жаданне.

Ut salūtas, ita salutaberis.

Як гукнеш, так і адгукнецца.

Ut sementem feceris, ita metes.

Як зробіш пасеў, так збярэш.

Vae victis.

Гора пераможаным.

Verba docent, exempla trahunt.

Словы вучаць, прыклады заахвочваюць.

Verba foliis leviōra cadūcis.

Словы лягчэйшыя, чым апалае лісце.

Via est vita.

Дарога - гэта жыццё.

Vincere aut mori.

Перамагчы або памерці.

Viribus unītis.

Аб’яднанымі намаганнямі; агульнымі сіламі.

Vis consilii expers mole ruit sua. (Гарацый)

Сіла, пазбаўленая розуму, раз бураецца ад сваёй велізарнасці.

Víx(i) et quém dederát cursúm fortúna perégi. (Вергілій)

Я пражыла жыццё і прайшла шлях, які мне прызначыў лёс.

Volens nolens.

Хочаш – не хочаш, воляй – няволяй.

Vox clamantis in deserto.

Марны лямант у пустыні.

Vox populi – vox dei.

Голас народа – голас божы.