§ 13. СПРАЖЭННЕ ДАПАМОЖНАГА ДЗЕЯСЛОВА SUM,ESSE (БЫЦЬ) У ЦЯПЕРАШНІМ ЧАСЕ АБВЕСНАГА ЛАДУ

 

1 sum	я ёсць	1 sŭmus	мы ёсць
2 ĕs	ты ёсць	2 estis	выёсць
3 est	ён, яна, яноёсць	3 sunt	яныёсць

 

Дзеяслоў быць у лацінскай мове ўжываецца ў якасці простага выказніка ў значэнні існаваць і як дзеяслоў-звязка ў складзе састаўнога дзеяслоўнага выказніка[1]. У лацінскай мове ўжыванне дапаможнага дзеяслова-звязкі ў сказе абавязковае. У беларускай у цяперашнім часе ён, як правіла, прапускаецца.

 

Практыкаванні

1. Праскланяць словазлучэнні: silva magna, amīca vera, rosa rubra, magistra bona, hyle spongiōsa.

2. Вызначыць склон і лік назоўнікаў, запісаць у слоўнікавых формах:natūra, insulae, herbis, linguārum, scholam, nautis, amīcas, patriae, aloёn, planta, puellam, terrae, stellis, formas, victoria, littera, epitomes, poētae, agricolis, magistram, silvārum, scriba, rosas, amīcis.

 

3. Перакласці:

а) з лацінскай мовы: 1. Vita iucunda est. 2. Natūra terrae varia est. 3. Bestiae in silva sunt. 4. Terra et Luna stellae sunt. 5. Incolae insulārum plerumque nautae sunt. 6. Aqua plantis et bestiis necessaria est. 7. Agricolae sumus et nautae estis. 8. Puellae amīca non est. 9. Sicilia insula magna est. 10. In terra et in aqua vita est. 11. In Luna vita non est. 12. Italia et Graecia in Eurōpa sunt. 13. Puella in schola est. 14. Plantae silvārum variae sunt. 15. Nautis multae stellae notae sunt. 16. Forma Lunae rotunda est. 17. Nonnullae arachnae toxicae sunt. 18. Philosophia, philologia, physica, mathemathica doctrīnae sunt. 19. Collēgae sumus. 20. Diligentia haud semper puellis est. 21. Honesta vita beāta est.

б) на лацінскую мову: 1. Ружа - расліна. 2. Краспак - таксама расліна. 3. Ружы і краспакі, алоэ і абляпіха - расліны. 4. Ягады абляпіхі жоўтыя.  5. Каровы і куры - хатнія жывёлы. 6. У вадзе і на зямлі ёсць розныя расліны і жывёлы.

 

De Italia

Italia terra Eurōpae in paeninsula magna sita est. In charta Eurōpae Italia in forma caligae est. Incolae Italiae plerumque nautae sunt. In Italia Roma est. Nota est audacia nautārum Romae. Lingua Latīna lingua Italiae antīquae et incolārum Romae antīquae est. Roma multis pugnis et victoriis clara est. Notae sunt multae fabulae de incolis Romae. Italiae sunt insulae Corsica, Sardinia, Sicilia. Natūra insulārum fecunda et pulchra est. Incolae Corsicae, Sardiniae, Siciliae agricolae et nautae sunt.

Roma etiam doctrīna et litteris clara est. Magna est gloria Italiae antīquae.

 

Крылатыя выразы

Aurōra musis amīca.	Аўрора - сяброўка музам.
Historia est magistra vitae.	Гісторыя - настаўніца жыцця.
Persōna grata.	Пажаданая асоба.
Scientia potentia est.	Веды - сіла.
Tabula rasa.	Чыстая дошка.
Ubi concordia, ibi victoria.	Дзе згода, там перамога.
Fortūna vitrea est.	Доля - няпэўная.
Via est vita.	Дарога - гэта жыццё.