§ 14. VERBUM (ДЗЕЯСЛОЎ)

 

Дзеяслоў у лацінскай мове мае:

асобу (persōna)	- prima (першая),
	- secunda (другая),
	- tertia (трэцяя);
лік (numerus)	- singulāris (адзіночны),
	- plurālis (множны);
лад (modus)	- indicatīvus (абвесны),
	- coniunctīvus (умоўны),
	- imperatīvus (загадны);
стан (genus)	- actīvum (незалежны),
	- passīvum (залежны);
час (tempus)	praesens (цяперашні),
praeteritum    (прошлы):	imperfectum (прошлы незакончанага трывання),
	perfectum (прошлы закончанага трывання),
	plusquamperfectum (даўномінулы),
futūrum    (будучы):	futūrum primum або simplex (будучы незакончанага трывання),
	futūrum exactum або secundum (будучы закончанага трывання).

 

У залежнасці ад спосабаў утварэння часы дзеляцца на дзве групы: сістэму інфекта (praesens, imperfectum, futūrum I) - часы незакончанага трывання і сістэму перфекта (perfectum, plusquamperfectum, futūrum II) - часы закончанага трывання.

Асновы і асноўныя формы дзеяслова

Лацінскі дзеяслоў у слоўніку запісваецца ў чатырох асноўных формах:

1. 1-я асоба адзіночнага ліку praesentis indicatīvi actīvi на -o.
2. Infinitīvus praesentis actīvi[1] на -re.
3. 1-я асоба адзіночнага ліку perfecti indicatīvi actīvi на -i.
4. Supīnum (супін) - аддзеяслоўны назоўнік на -um.

Па гэтых формах вызначаюцца асновы[2], якіх у лацінскага дзеяслова тры: аснова інфекта[3], перфекта і супіна.

Па канчатку асновы цяперашняга часу вызначаем спражэнне дзеяслова.