§ 83. АСАБЛІВАСЦІ ЎТВАРЭННЯ СТУПЕНЕЙ ПАРАЎНАННЯ ПРЫСЛОЎЯЎ

 

Не заўсёды прыслоўі ўтвараюць ступені параўнання правільным спосабам, таму некаторыя з іх трэба запомніць. Напрыклад: 

 

gr. positīvus	gr. comparatīvus	gr. superlatīvus
magnopere (magnum opus)	magis	maxime, maximopere
вельмі	больш	найбольш
multum	plus	plurimum
многа, шмат	больш	найбольш
non multum (parum)	minus	minime, minimum
нямнога, мала	менш	найменш
diu	diutius	diutissime
доўга	даўжэй	найдаўжэй
prope	propius	proxime
блізка	бліжэй	найбліжэй
saepe	saepius	saepissime
часта	часцей	найчасцей

 

Практыкаванні

1. Вызначыць ступені параўнання прыслоўяў: male, acerrime, merito, facile, plus, altius, maxime, diutius, raro, optime, acrius, continuo, fortissime, bene, fortiter, maius, minimum, magis, latissime, citius, constanter, pessime, peius, multum, sapienter, diu.

 

2. Назваць прыметнікі, ад якіх утвораны прыслоўі:longe, feliciter, crebro, male, acriter, perpetuo, facile, bene, tuto, fortiter, sapienter, cito, celeriter, humaniter, merito, suaviter.

 

3. Утварыць прыслоўі і іх ступені параўнання:gravis, e; magnificus, a, um; bonus, a, um; audax, ācis; brevis, e; citus, a, um; humilis, e; malus, a, um; constans, antis; facilis, e; miser, era, erum; multus, a, um; simplex, icis.

 

4. Перакласці:

а) з лацінскай мовы: 1. Urbs Syracūsae maxima erat Graecōrum urbium Siciliae et longe pulcherrima omnium. 2. Vetera proverbia breviter et simplicibus verbis sapientiam populi exprimunt. 3. Canis timidus vehementius latrat, quam mordet. 4. Orātor optimus omnia excelsius magnificentiusque et dicit et sentit. 5. Pares cum paribus facillime congregantur. 6. Homines quo plura habent, eo maiōra cupiunt. 7. Cives boni commodis patriae libenter serviēbant et serviunt. 8. Ulixes longe callidissimus omnium Graecōrum caute et constanter periculum a Sirēnis imminens vitābat. 9. Sirēnes suaviter cantantes nautis celeriter exitium parābant. 10. Ignis in aquam coniectus continuo restinguitur. 11. Romāni in theātro clamābant: «Pulchre, bene, recte!» 12. Facile omnes, cum valēmus, recta consilia aegrōtis damus. 13. Ad lacum Trasimēnum Romāni acriter et vehementer pugnavērunt; sed nunquam Romāni acrius et vehementius pugnavērunt, quam apud Cannas. 14. Aliēna melius vident homines, quam sua. 15. Omnes fere Galli novis rebus studēbant et ad bellum mobiliter et celeriter excitabantur. 16. Lacedaemonii magis de sua salūte et de suo principātu cogitābant, quam de salūte commūnis omnium Graecōrum patriae. 17. Caesar omnium opiniōne celerius ad fines Belgārum pervēnit. 18. Diligentissime viri docti multas natūrae leges semper exploravērunt. 19. Aliter vivunt agricolae, aliter nautae. 20. Audacter in re, in consilio prudenter. 21. Syracūsae ab Archimēde diutissime defendebantur. 22. Non minus est imperatōris consilio superāre, quam gladio. 23. Non qui parum habet, sed qui plus cupit, pauper est. 24. Utilius est fortes milites esse, quam grandes. 25. Nullum vitium peius est, quam avaritia, praesertim in principibus et rei publicae gubernatoribus. 26. Nostri milites in hostes impetum vehementer fecērunt atque eos in fugam dedērunt, sed longius cursum tenēre non potuērunt. 27. Omnes stulti sunt sine dubio miserrimi, maxime quod stulti. 28. Semper in proelio eis maximum est periculum, qui maxime timent. 29. Romāni Carthaginiensibus bellum indixērunt, nec prius finivērunt, quam Carthaginem delevērunt. 30. Centuriōnes graviter vulnerāti proelio non interfuērunt. 31. Milites nostri fines rei publicae nostrae vigilanter custodiunt. 32. Equites Gallōrum meliōra arma habēbant et saepe magnopere Romānos infestābant. 33. Pedites Galli pessime erant armāti, multo peius quam milites Romāni. 34. Tanto est facilius accusāre, quam defendere, quanto facere vulnera, quam sanāre.

б) на лацінскую мову: 1. Людзі значна больш вераць вачам, чым вушам. 2. Часта вельмі жорстка змагаліся галы з германцамі. 3. Усякая вайна лёгка пачынаецца, вельмі цяжка заканчваецца. 4. Лягчэй гаварыць, чым рабіць. 5. Правадыр пахваліў воінаў, якія храбра змагаліся. 6. Грэкі заваявалі Трою больш хітрасцю, чым храбрасцю. 7. Рымскія коннікі прыйшлі да ракі хутчэй, чым ворагі. 8. Разважна і спакойна жыве той, хто дастойна жыве. 9. Рымляне вельмі храбра і вельмі жорстка змагаліся.

 

De Aegypto

Aegyptus olim regnum Afrĭcae erat. Incŏlae Aegypti antiquĭtus praecipue agricultūram exercēbant et mercatūram cum popǔlis Eurōpae, praesertim cum Graecis. Nilus fluvius antea erat et nunc est beneficium natūrae, quia in Aegypto raro pluit. Nilus autem extra ripas diffluit terramque irrĭgat. Itaque agricǒlae Aegypti habitābant non procul a ripis Nili. Silvae in Aegypto non erant. E plantis erant in hortis fici, citri, palmae, in limōsis locis - papӯri et loti. Metallis Aegyptus non abundābat; erat quidem et aurum et argentum in Aegypto, sed parum.

 

De Spartānis

Lycurgus rem publĭcam Spartānam praeclāre instituit. Secundum leges eius pueri, adulescentes, iuvenes corpǒra strenue exercēbant. Liberi Spartanōrum discēbant parentes et senes honorāre, legĭbus semper parēre, modeste, sed libere respondēre. Mos erat Spartānis brevĭter respondēre, fortĭter pugnāre, patienter et constanter labōres tolerāre, honeste et bene vivere.

 

Крылатыя выразы 

Nec plus ultra.	І не далей.
Citius, altius, fortius!	Хутчэй, вышэй, мацней!
Bis dat, qui cito dat.	Двойчы дае, хто хутка дае.
Fortiter in re, suaviter in modo.	Па сутнасці справы - цвёрда, па спосабах – мякка.
Melius sero, quam nunquam.	Лепей позна, чым ніколі.
Quot homines, tot sententiae.	Колькі людзей, столькі думак.