§ 75. INFINITĪVUS FUTŪRI PASSĪVI

(НЕАЗНАЧАЛЬНАЯ ФОРМА БУДУЧАГА ЧАСУ

ЗАЛЕЖНАГА СТАНУ)

 

Неазначальная форма будучага часу залежнага стану складаецца з супіна І і дзеяслова iri[1], які губляе сваё лексічнае значэнне для выражэння будучага і ў infiinitīvus futūri passīvi сустракаецца вельмі рэдка. У яго функцыі часцей ужывалася форма infinitīvus пасіўнага апісальнага спражэння[2] на -ndum esse.

audītum iri - быць пачутым, ай, ым (у будучым).

 

Практыкаванні

1. Вызначыць час, лад, стан, асобу і лік дзеяслоўных форм: parābunt, lēgeris, dixerit, ornātum es, dicēbam, finīvi, floruērunt, colēris, legerat, actae erunt, ceperimus, factus eram, sumus, dicebamini, culti erimus, missa erat.

 

2. Утварыць ад дзеясловаў participiumperfectipassīvi і перакласці: duco, ere, duxi, ductum; statuo, ere, ui, ūtum; rogo, 1; scribo, ere, psi, ptum; gero, ere, gessi, gestum; defendo, ere, ndi, nsum; punio, 4; deleo, ēre, ēvi, ētum.

 

3. Перакласці:

а) з лацінскай мовы, замяніць, дзе магчыма, пасіўную канструкцыю актыўнай ці наадварот: 1. Legāti venērunt questum iniurias. 2. Athenienses legātos Delphos misērunt consultum Apollinem. 3. Haedui legātos ad Caesarem mittunt rogātum auxilium. 4. Cives urbes ab hoste delētas restituērunt. 5. Britanni repulsi ab equitātu se in silvas abdidērunt. 6. Interdiu stellas non vidēmus luce obscurātas. 7. Quid est tam iucundum cognitu atque audītu quam sapientibus sententiis ornāta oratio. 8. Nero, hostis patriae iudicātus, pugiōne se transfixit. 9. Bona valetūdo iucunda est iis, qui e gravi morbo recreāti sunt. 10. Manlius is, qui Capitolium servaverat, postea a civibus morte multātus est. 11. Si bene educāti et erudīti erimus, etiam alios bene educabimus et erudiēmus. 12. Carthaginienses victos hostes ferreis catēnis vinciēbant. 13. Homērus nobis narrāvit de Troia capta et cremāta a Graecis. 14. Ad Lacedaemonios et Athenienses legāti missi sunt et ita iussu regis dicēbant: «Nisi regi nostro aqua et terra datae erunt, urbes vestrae delebuntur». 15. Liberi praesidio erunt, si bene educāti erunt. 16. Omnis civitas Helvetiōrum in quattuor pagos divīsa est. 17. Romulus et Remus, ut fama est, in eisdem locis, ubi flumine Tiberi expositi et a pastōre educāti erant, urbem condere statuērunt. 18. Multārum gentium urbes ab Herodoto, scriptōre Graeco, visae et mores eārum ab eo descripti sunt. 19. Xerxes, ubi cum copiis Athēnas intrāvit, omnes fere sacerdōtes, qui in arce Athenārum manserant et ab eo inventi erant, necāvit urbemque incendio delēvit. 20. Si captīvi a vobis Romam adducti erunt, praemia multa vobis dabuntur! 21. Cum bellum finītum erit, artes et litterae in civitāte florēbunt. 22. Apud Romānos feminae ab omnibus officiis publicis remōtae erant. 23. Ubi epistulas, quae a te scriptae erunt, accepero, tibi statim rescrībam. 24. Cum copiae e castris eductae et in campo instructae erunt, eae in hostes ducentur. 25. Multōrum aures veritāti clausae sunt. 26. Socii Ulixis boves sacras Solis dei interfecērunt et ad cenam paravērunt; ea de causa in alto mari omnes naves Ulixis fractae et socii eius necāti sunt. Ipse Ulixes, tempestāte coactus, ad insŭlam Ogygiam pervēnit, ubi apud nympham Calypsō septem annos vixit. Postquam Calypso, a deis admonĭta, eum in patriam remīsit, navis eius a Neptūno deo fracta est. Ulixes, fame et frigŏre confectus, ad Phaeācum insŭlam actus est, qui eum bene accepērunt et paulo post in patriam misērunt.

б) на лацінскую мову: 1. Карфаген быў захоплены і разбураны Сцыпіёнам. 2. У старажытныя часы шматлікія гарады былі акружаны высокімі сценамі. 3. Германцы былі пераможаны Цэзарам. 4. Рэм быў забіты сваім братам Ромулам. 5. Гарады, якія былі спалены гельветамі, Цэзарам былі адноўленыя. 6. Шматлікія войны вяліся рымлянамі на моры і на зямлі. 7. На форуме, пабудаваным Аўгустам, было шмат прыгожых пабудоў. 8. Рым быў заснаваны ў Лацыі, на левым беразе Тыбра. 9. Вялікі флот персаў быў пераможаны невялікай колькасцю грэчаскіх караблёў. 10. Аляксандр Вялікі быў выхаваны Арыстоцелем, мудрым мужам. 11. Брытанцы, адбітыя конніцай, схаваліся (схавалі сябе) у лясах.

De causa belli Troiāni

Erant nuptiae Pelei, regis Thessaliae, et Thetĭdis deae. Omnes dei invitāti erant, praeter Discordiam. Dea Discordia irā commōta est et malum aureum inter epulantes iactāvit, in quo inscriptum erat: «Pulcherrĭmae». Diu Iuno, Minerva, Venus de malo certābant. Denĭque iussu Iovis a Mercurio ad Parĭdem, regis Priami filium, ductae erant. Iuno Parĭdi potentiam, Minerva sapientiam, Venus Helenam, pulcherrĭmam omnium mulierum, promīsit. Paris Veneri malum tradĭdit. Paulo post a Priamo patre in Graeciam missus est. Ibi Helenam, Menelāi regis uxōrem, rapuit. Hinc bellum Troiānum incipĭtur. Multos annos ad Troiam pugnātum est. Denĭque Troia a Graecis dolo capta et delēta est.

 

De obsidiōne Alesiae

Pleraeque Gallōrum gentes a Iulio Caesare victae erant. Una gens Arvernōrum diu Romānis resistēbat. Regŭlus eōrum Vercingetŏrix erat, qui multis proeliis defessus intra moenia Alesiae fugātus erat. Dum autem Caesar ad oppĭdum omnĭbus cum copiis tendit, moenia a Gallis firmabantur. Mox Caesar advēnit et oppĭdum obsidēre statuit.

Castra extra moenia a Romānis posĭta erant et oppĭdum extero muro cinctum erat, unde Caesar cotidie moenia oppugnābat, sed capere non poterat. Obsidio multos menses producebātur; tandem autem obsessi cibo et aqua carēbant. Mox omnes in forum convocāti sunt. Tum unus e princĭbus Gallōrum consilium dedit: «Cibum non habēmus; si cibus nobis non parātus erit, infantes nostros edere nos oportēbit».

Vercingetŏrix Gallīque Caesari se dedidērunt. Multi eōrum extemplo occīsi sunt; ceteri cum Vercingetorĭge in vincŭla coniecti sunt. Proxĭmo anno Romam adducti sunt; ibi Caesar eos triumpho duxit; deinde miseros capĭte damnāvit.

 

Крылатыя выразы 

Acta est fabula.	Спектакль закончаны.
Alea iacta est.	Жэрабя кінута.
Causa finīta est.	Справа закончана.
Dictum factum.	Сказана – зроблена.
In omnia parātus.	Гатовы да ўсяго.
In virtūte posita est vera felicitas.	У доблесці заключаецца сапраўднае шчасце.
Littera scripta manet.	Напісаная літара застаецца.
Post scriptum.	Пасля напісанага.
Probātum est.	Праверана, адобрана.
Vae victis.	Гора пераможаным.
Mirabile dictu.	Дзіўна сказаць.
Horribile dictu.	Страшна сказаць.