§ 95. GERUNDIUM (ГЕРУНДЫЙ)

 

Gerundium - аддзеяслоўны назоўнік, які ўтвараецца ад асновы інфекта пры дапамозе суфікса -nd- у I-II спражэннях, а ў III-IV - пры дапамозе -end- і склонавых канчаткаў. Герундый мае чатыры ўскосныя склоны, а ў функцыі назоўнага склону выступае infinitīvus praesentis actīvi. Скланяецца ён толькі ў адзіночным ліку па II скланенні. Напрыклад: 

 

Nom.	(parāre)	(docēre)	(legere)
Gen.	para-nd-і	doce-nd-i	leg-end-i
Dat.	para-nd-o	doce-nd-o	leg-end-o
Acc.	ad para-nd-um	ad doce-nd-um	ad leg-end-um
Abl.	para-nd-o	doce-nd-o	leg-end-o
Nom.	(struere)	(capere)	(audīre)
Gen.	stru-end-і	capi-end-i	audi-end-i
Dat.	stru-end-o	capi-end-o	audi-end-o
Acc.	ad stru-end-um	ad capi-end-um	ad audi-end-um
Abl.	stru-end-o	capi-end-o	audi-end-o

 

Gerundium мае ўласцівасці назоўніка і дзеяслова, можа перакладацца назоўнікам або неазначальнай формай дзеяслова. Як назоўнік, ён скланяецца, а ў сказе выступае ўскосным дапаўненнем або недапасаваным азначэннем. Але ў параўнанні з назоўнікам, склоны герундыя ўжываюцца ў абмежаваных значэннях.

Genetīvus выступае:

• пасля назоўнікаў і прыметнікаў, якія патрабуюць роднага склону: modus vivendi - спосаб жыцця, cupiditas discendi - прага ведаў, perītus pingendi - вопытны ў маляванні;
• з прыназоўнікамі causā i gratiā, якія стаяць пасля герундыя: scribendi causā - для напісання, laborandi gratiā - дзеля работы.

Datīvus ужываецца ў значэнні мэты, але вельмі рэдка, пры выразах: studēre, operam dare - займацца чым-небудзь, прыкладаць старанне: operam dare legendo - займацца чытаннем, studēre cantando - займацца спяваннем, а таксама ў выразе solvendo non esse - быць неплацежаздольным.

Accusatīvus герундыя ўжываецца для выражэння мэты, прызначэння пераважна з прыназоўнікам ad - для (рэдка ob): ad navigandum - для плавання, ob absolvendum - для вызвалення, за вызваленне.

Ablatīvusможа выкарыстоўвацца як abl. instrumenti без прыназоўніка або з прыназоўнікамі a, de, ex, in, радзей pro. Напрыклад: discendo et cogitando ali - жывіцца (жыць) навучаннем і разважаннем, a capiendo defendere - абараняць ад захопу, de vivendo disputāre - разважаць аб жыцці, voluptātem ex discendo capere - атрымоўваць задавальненне ад вучэння, malum in metuendo est - зло ў боязі.