§ 24. ПРЫМЕТНІКІ ПЕРШАГА-ДРУГОГА СКЛАНЕННЯЎ
Прыметнікі І-ІІ скланенняў маюць наступныя канчаткі:
- us, -er- мужчынскі род,
- a - жаночы род,
- um - ніякі род.
Напрыклад:
|
bonus, a, um |
- добры, |
notus, a, um |
- вядомы, |
|
clarus, a, um |
- слаўны, |
altus, a, um |
- высокі, |
|
magnus, a, um |
- вялікі, |
ruber, bra, brum |
- чырвоны, |
|
sacer, cra, crum |
- святы, |
pulcher, chra, chrum |
- прыгожы. |
Галосны е ў прыметнікаў на -er, як правіла, выпадае. Захоўваецца ён у наступных прыметнікаў:
|
liber, era, erum |
- вольны, |
miser, era, erum |
- няшчасны, |
|
tener, era, erum |
- пяшчотны, |
prosper, era, erum |
- спрыяльны, паспяховы, |
|
asper, era, erum |
- жорсткі, |
lacer, era, erum |
- разарваны, |
а таксама ў прыметнікаў на -fer, -ger:
frugĭfer, era, erum - пладаносны,
armĭger, era, erum - узброены.
Прыметнікі мужчынскага і ніякага родаў скланяюцца па ІІ скланенні назоўнікаў, а жаночага - па І скланенні.
Аснову прыметніка знаходзім шляхам адкідання канчатка жаночага роду.
|
|
s i n g u l ā r i s |
p l u r ā l i s |
||||
|
Nom. |
alt-ŭs |
alt-ă |
alt-ŭm |
alt-ī |
alt-ae |
alt-ă |
|
Gen. |
alt-ī |
alt-ae |
alt-ī |
alt-ōrum |
alt-ārum |
alt-ōrum |
|
Dat. |
alt-ō |
alt-ae |
alt-ō |
alt-īs |
alt-īs |
alt-īs |
|
Acc. |
alt-ŭm |
alt-ăm |
alt-ŭm |
alt-ōs |
alt-ās |
alt-ă |
|
Abl. |
alt-ō |
alt-ā |
alt-ō |
alt-īs |
alt-īs |
alt-īs |
|
Voc. |
alt-ě |
alt-ă |
alt-ŭm |
alt-ī |
alt-ae |
alt-ă |
s i n g u l ā r i s
|
Nom. |
sacer |
sacr-ă |
sacr-ŭm |
tener |
tener-ă |
tener-ŭm |
|
Gen. |
sacr-ī |
sacr-ae |
sacr-ī |
tener-ī |
tener-ae |
tener-ī |
|
Dat. |
sacr-ō |
sacr-ae |
sacr-ō |
tener-ō |
tener-ae |
tener-ō |
|
Acc. |
sacr-ŭm |
sacr-ăm |
sacr-ŭm |
tener-ŭm |
tener-ăm |
tener-ŭm |
|
Abl. |
sacr-ō |
sacr-ā |
sacr-ō |
tener-ō |
tener-ā |
tener-ō |
|
Voc. |
sacer |
sacr-ă |
sacr-ŭm |
tener |
tener-ă |
tener-ŭm |
p l u r ā l i s
|
Nom. |
sacr-ī |
sacr-ae |
sacr-ă |
tener-ī |
tener-ae |
tener-ă |
|
Gen. |
sacr-ōrum |
sacr-ārum |
sacr-ōrum |
tener-ōrum |
tener-ārum |
tener-ōrum |
|
Dat. |
sacr-īs |
sacr-īs |
sacr-īs |
tener-īs |
tener-īs |
tener-īs |
|
Acc. |
sacr-ōs |
sacr-ās |
sacr-ă |
tener-ōs |
tener-ās |
tener-ă |
|
Abl. |
sacr-īs |
sacr-īs |
sacr-īs |
tener-īs |
tener-īs |
tener-īs |
|
Voc. |
sacr-ī |
sacr-ae |
sacr-ă |
tener-ī |
tener-ae |
tener-ă |
Прыметнікі ў лацінскай мове, як і ў беларускай, дапасуюцца да назоўнікаў у склоне, родзе і ліку. Напрыклад: amīcus verus - сапраўдны сябар, filia bona - добрая дачка, initium prosperum - паспяховы пачатак, populus alta - высокая таполя, collēga iustus - справядлівы калега.