§ 120. ДАДАНЫЯ СКАЗЫ СА ЗЛУЧНІКАМ QUIN
У поўнай ступені правіла аб паслядоўнасці часоў выкарыстоўваецца ў даданых сказах са злучнікам quin (што), калі ў галоўным сказе выражаецца адсутнасць сумнення. Quin выступае пасля адмоўных слоў, якія абазначаюць сумненне, перашкоду. Напрыклад:
1. Dubium non erat, quin ventūrus esses. Не было сумнення, што ты прыйдзеш.
2. Controversia non erat, quin testes verum diceret. Не было сумнення, што сведкі гаварылі праўду.
3. Nec dubito, quin tu plus provideas. Не сумняваюся, што ты больш прадбачаеш.
Практыкаванні
1. Растлумачыць ужыванне часоў у даданых сказах.
2. Перакласці:
a) з лацінскай мовы: 1. Dic mihi, habeasne librum, necne. 2. Lacedaemonii non interrogābant, quot essent hostes, sed ubi essent. 3. Notum est, quanta fuerit eloquentia Demosthenis. 4. Multi nesciunt, quam vim scientia habeat. 5. Epaminondas, cum venisset ad Lacedaemonios et ipse graviter vulnerātus esset, quaesīvit, salvusne esset clipeus. 6. Cum Scipio in Africam venisset et Carthaginem obsedisset, sero Carthaginienses intellexērunt, quam imprudenter Hannibalis consiliis obsecūti non essent. 7. Notum est, quanta fuerit apud Lacedaemonios auctoritas legum Lycurgi. 8. Testis officium est dicere, quae sciat aut audiverit. 9. Caesar hostes non impediēbat, quin flumen transīrent. 10. Controversia non erat, quin testes verum dicerent. 11. Dum Socrates in carcere fuit, discipuli eius secum consulēbant, quomodo Socratem liberāre possent. 12. Ex epistulis Demosthenis intellegi licet, quam frequens fuerit Platōnis audītor. 13. Dubium non est, quin Homērus poētārum antiquōrum maximus sit. 14. Thales, interrogātus, quid esset difficile, «Se ipsum, - inquit, - noscere». Idem, rogātus, quid esset facile, «Alteri, - inquit, - consilium dare». 15. Sapiens quidam interrogātus, quid homo pessimum, quid optimum habēret, respondit: «Linguam». 16. Ego, quid futūrum sit, nescio; quid fieri possit, scio. 17. Epictētus interrogātus, quis esset dives, respondit: «Cui id satis est, quod habet». 18. Thales, cum ex eo quaererētur, quid maxime commūne esset hominibus: «Spes, - inquit, - hanc etiam illi habent, qui aliud nihil habent». 19. Xerxes non dubitābat, quin copiis suis Graecos superatūrus esset. 20. Athenienses misērunt Delphos consultum, quidnam facerent de rebus suis. 21. Antea dubitābam, venturaene essent legiōnes; nunc mihi non est dubium, quin ventūrae non sint. 22. Quaeritur, sitne in humāno genere sapientia. 23. Quis dubitat, quin in virtūte divitiae sint. 24. Postulo, ut Catilīna mihi respondeat, in nocturno conventu apud M. Laecam fuerit, necne. 25. Iudices reos interrogābant, quibus causis ad scelera commōti essent. 26. Diu magnum inter mortāles certāmen fuit, vine corporis, an virtūte animi res militāris magis procederet. 27. Pythagoras, quot stadia inter terram et singulas stellas essent, indicāvit. 28. Nunquam mihi dubium fuit, quin a te diligerer.
б) на лацінскую мову: 1. Я пытаю цябе, ці маеш ты кнігу. 2. Настаўнік расказаў, як (якім спосабам) была захоплена Троя. 3. Я не сумняваюся, што прамова мела заўсёды вялікую сілу. 4. Ніхто не сумняваецца, што да Гамера былі паэты. 5. Не было сумнення, што сябар прыйдзе. 6. Я не ведаю, калі прыйдзе мой брат. 7. Я жадаю знаць, што ты вырашыў і куды адправішся. 8. Хто не знае, што дабрабыт радзімы ёсць вышэйшы закон. 9. Я пытаю, што ты чытаеш, чытаў, будзеш чытаць.
De Biante
Bias, unus e septem sapientibus, cum patria eius ab hostibus expugnāta esset et omnes cives, multa de suis rebus secum asportantes, in fuga essent, interrogātus est, cur nihil ex bonis suis servāret. Tum: «Omnia, - inquit, - mea mecum porto».
De Diogene philosopho cynico
Diogenes Cynicus proici se iussit inhumātum. Amīci philosophi illum rogavērunt, an bestias feras non timēret. Quibus Diogenes: «Baculum prope me ponētis, ut bestias abigere possim». Tum amīci: «Quomodo bestias abigere poteris? Nihil enim senties». «Quid igitur – inquit philosophus – mihi oberunt nihil sentienti?»
Aliquando Diogenem interrogāvit vir quidam, quomodo posset punīre virum malum, inimīcum suum. «Inimīcus tuus graviter puniētur, - inquit Diogenes, - si te ipsum probum et honestum virum praestiteris».