§ 29. PRONŌMEN REFLEXĪVUM

(ЗВАРОТНЫ ЗАЙМЕННІК)

 

Зваротны займеннік не ўжываецца ў назоўным склоне, у адзіночным і множным ліках ён скланяецца аднолькава, прычым падобна да займенніка tu.

 

	s i n g u l ā r i s		p l u r ā l i s
Nom.	–		–
Gen.	suī	сябе	suī	сябе
Dat.	sĭbi	сабе	sĭbi[1]	сабе
Acc.	sē	сябе	sē	сябе
Abl.	sē	сабой	sē	сабой

 

Зваротны займеннік у лацінскай мове ўжываецца толькі ў адносінах да 3-яй асобы адзіночнага і множнага лікаў. 1-ай або 2-ой асобам выказніка адпавядаюць асабовыя займеннікі (параўнай ужыванне прыналежных займеннікаў). Напрыклад:

 

porto mea mecum[2]	- я нясу сваё (маё) з сабой (са мной),
portas tua tecum	- ты нясеш сваё (тваё) з сабой (табой),
portat sua secum	- ён нясе сваё з сабой,
portāmus nostra nobiscum	- мы нясем сваё (наша) з сабой (намі),
portātis vestra vobiscum	- вы нясеце сваё (ваша) з сабой (вамі),
portant sua secum	- яны нясуць сваё з сабой.

 

Для большай выразнасці і супрацьпастаўлення ў некаторых склонах асабовыя займеннікі і зваротны могуць узмацняцца часціцай -met: egomet - я сам, mihimet - сабе самаму, vosmet - вы самі, semet - сябе самаго і г.д.

З гэтай жа мэтай ужываюцца наступныя формы: tute - ты сам, sese - сябе самаго.

 

Практыкаванні

1. Вызначыць склонавыя формы, утварыць Nom. sing. і назваць катэгорыю займенніка: me, sui, nobis, vestri, nostrum, tibi, vos, nostris, mi, mea, suos, nostri, mei, se, tuōrum, meā, vestros, meae, suis, tuam, vestrum, sibi, soli, totīus, te, tuos.

 

2. Перакласці:

а) з лацінскай мовы: 1. Scientiae tibi et mihi necessariae sunt. 2. Si vos valētis, bene est, ego quōque valeo. 3. Non mihi soli vivo, sed etiam patriae. 4. Tibi bene facis, si bene facis amīco. 5. Vobis parātis malum, si parātis alteris. 6. Vir doctus et honestus saepe in se divitias veras habet. 7. Vos in horto vestro laborātis, nos in silvā baccas colligimus. 8. Interdum tu nobis et amīcis nostris consilia bona praebes. 9. Mihi te audīre et tecum dicere iucundum est. 10. Nobiscum multi amīci nostri linguam Latīnam discunt. 11. Via lata ad scientias et gloriam nobis et vobis patet. 12. Quo vobiscum vadimus? 13. Curā de te et tuis liberis. 14. Nos officia nostra debēmus, vos officia vestra debētis memoriā tenēre. 15. Vita aliēna est nobis magistra.

б) на лацінскую мову:1. Мы павінны абараняць сябе і сваіх сяброў. 2. Мне прыемна праходжвацца ў сваім садзе. 3. Я пасылаю табе сваё пісьмо, адкажы мне адразу ж. 4. Мы жывем не толькі для сябе, але і для іншых. 5. Я заўсёды веру табе аднаму. 6. Мы заўсёды чакаем вас і абедаем разам з вамі. 7. Упрыгожвайце свае сады прыгожымі раслінамі. 8. Я нясу з сабой свае кнігі, а ты нясеш з сабой свае.

 

De aquila et pullis cuniculi fabula

Aquila pullos cuniculi deprehendit et suis liberis portat. Cuniculus multis verbis et lacrimis orat: «Parce meis liberis». Sed frustra. Aquila cuniculi verba non auscultat. Pullos cuniculi in suum nidum portat. Ibi membra pullōrum suis liberis praebet. Tum cuniculus ceteros cuniculos orat: «Succurrite mihi, amīci clari! Vindicāte iniuriam!» Cuniculi auxilium non negant. Populum altam, ubi aquila nidum habet, subruunt, nam terram undique subtrahunt. Ita populus alta concidit et aquilae pullos necat.

 

Крылатыя выразы 

 

Hodie mihi, cras tibi.	Сёння мне, заўтра табе.
Per se.	Само па сабе.
Nota mea manet.	Мае заўвагі застаюцца ў сіле.
Ego tibi, tu mihi.	Я - табе, ты - мне.
Alter ego.	Другі я.
Dominus vobiscum.	Гасподзь з вамі.
Noli me tangere.	Не чапай мяне.
Nos nobis confligimus, nobis perīmus, tibi vincimus.	Змагаемся і гінем для сябе, перамагаем для цябе (нам - бітва, нам - пагібель, табе - перамога).