§ 22. УЖЫВАННЕ ПРЫНАЗОЎНІКАЎ IN I SUB

 

Прыназоўнікі in i sub у лацінскай мове могуць ужывацца з Acc. i Abl.

Пры пытанні куды? яны кіруюць Acc.: in silvam - у лес, sub malum - пад яблыню; пры пытанні дзе? - Abl.: in silvā - у лесе, sub malō - пад яблыняй.

 

Практыкаванні

1. Праскланяць словазлучэнні: amīcus verus, filius bonus,verbum gratum, magister perītus, vir honestus, proelium sevērum, populus magnus, poēta clarus, malus alta, pelagus profundum, humus nigra, palaestes firmus, arachne mortifera, zelōtes notus, vulgus inimīcum, collēga novus, locus idoneus, nauta probus, bellum iniustum, insula finitima.

 

2.  Вызначыць склон, лік і скланенне назоўнікаў, запісаць у слоўнікавых формах: hoplīten, sententiis, lupo, otium, vira, fili, discipulōrum, agros, periculo, valla, metallo, bestiae, agricolam, numeri, instrumentis, fato, libri, liberos, amīce, armis, oppida, causārum, arbitri, cibos, domini, filiae, oculis, hortum, serve, deum, deam, praesidia, plantis, lacrimas, virōrum, pretiis, equos, astra, fortūna, aloēs exemplōrum, remedio, argumenta, poētis, hypocrite, linguae, irā, vitii, ventis, amīcā, beneficia, fluvios, tergum, studia, silvas, campo, fortūnā, colloquiis, morbi, regna, digitum, alae.

 

3. Перакласці:

а) з лацінскай мовы: 1. Romāni et Graeci multos deos deasque colunt. 2. In insulis Graeciae agricolae laboriōsi habitant. 3. In humo arida nec plantae nec herbae crescunt. 4. Lege, discipule, Aesōpi fabulas. 5. De viris bonis multum audītis et legitis. 6. Amīcus verus semper amīcum iuvat. 7. Venēnum saepe pro remedio est. 8. Iuvāte amīcos bene discere. 9. Agricolae industrii incolis oppidōrum frumentum praebent. 10. Phaedrus, poēta Romānus, fabulam de lupo et agno narrat. 11. In campis et pratis, in silvis et hortis magnam copiam plantārum medicatārum vidēmus. 12. Libri boni multas et necessarias scientias praebent. 13. Exempla magistris et discipulis necessaria sunt. 14. Quis libros amat, bene discit et multa scit. 15. Vita servōrum Romae antīquae misera et sevēra est. 16. Varia instrumenta e ferro duro parant. 17. In oppidis antīquis muri alti, portae firmae et viae angustae sunt.18. Medice, iuva aegrōtos. 19. Agricolae magna copia aquae agros irrigant. 20. Copiae Romanōrum noctu in castris sunt. 21. Servi dominis servīre debent. 22. Romāni castra in clivo collocant et vallo fossāque circumdant. 23. Pueri Romāni in scholam cum paedagōgis veniunt.    24. Dominum sevērum servi timent, dominum bonum amant et colunt. 25. Poētae Romāni saepe copias Romānas laudant et celebrant.             26. Filii et filiae agricolas campos colere iuvant. 27. Virus viperārum plerumque liberis mortiferum est. 28. Ex herbis saepe multa remedia praeparāmus. 29. Fabulae antīquae vitam et studia populōrum antiquōrum monstrant.

б) на лацінскую мову: 1. Дзеці, любіце кнігі. 2. Мы паважаем сумленных і добрых мужоў. 3. Часта розум дапамагае пазбягаць небяспекі. 4. Працавітыя земляробы старанна ўрабляюць палі.        5. У зямлі мы знаходзім розныя металы. 6. Настаўнікі хваляць старанных вучняў. 7. Сябар, будзь добрым і старанным вучнем.    8. З дапамогай кніг мы атрымоўваем веды. 9. Мы праходжваемся па рымскай плошчы i бачым прыгожыя помнікі. 10. Дзеці часта любяць глядзець розныя гульні. 11. Не сцены, але слаўныя мужы абараняюць горад у небяспеках. 12. Вучоныя мужы працуюць дзеля народа. 13. Жыхары ўмацоўваюць горад высокімі сценамі. 14. Частыя вятры - небяспечныя для маракоў. 15. Мы ведаем шмат грэчаскіх і рымскіх паэтаў.

 

De deis antīquis

Graeci et Romāni multos deos deasque ut Neptūnum, Mercurium, Aesculapium, Vestam, Diānam, Minervam, Proserpĭnam et ceteras sciunt et colunt. Imperium mundi Iuppiter tenet.

Neptūnus, dominus Oceani, aquis et fluviis imperat. Nautae potentiam magnam dei timent et equos taurosque Neptūno immolant. Deus irātus procellas et ventos excitat.

Mercurium, deum mercatūrae, dei etiam pro nuntio habent. Mercurius supra terras et undas volat et imperia deōrum nuntiat. Deus nuntius incolis oppidōrum et vicōrum viam monstrat etiam animos mortuōrum ad inferos dedūcit.

Sub terra Pluto et Proserpĭna habitant. Romāni antīqui deis inferōrum tauros nigros mactant.

Vesta dea focōrum domesticōrum est. Feminae aram Vestae corōnis ornant et deae sacrificant. Romāni templa deae Vestae rotunda aedificant.

Medici Aesculapium colunt et deum medicīnae putant. Graeci aras Aesculapii herbis et rosis ornant et gallos immolant.

Diāna, filia Latōnae, dea Lunae et regīna silvārum est. Cerva Diānae sacra est. Diānam bestiārum ferārum patrōnam putant.

Minerva, dea sapientiae, prudentiā et pudicitiā deas ceteras superat. Minervae olīva et noctua sacrae sunt. Romāni etiam deam musicae, medicīnae et poētārum patrōnam putant.

Romāni et Graeci templa pulchra et aras multas deis aedificant. Templa statuis magnificis et pictūris ornant.

 

Крылатыя выразы 

Otium post negotium.	Адпачынак пасля працы.
Ex officio.	Па абавязку.
Per aspera ad astra.	Праз церніі да зорак.
Lupus non mordet lupum.	Воўк не кусае ваўка.
Lupus in fabula.	Воўк у байцы. Пра ваўка прамоўка.
Verba docent, exempla trahunt.	Словы вучаць, прыклады заахвочваюць.
Quod nocet, docet.	Што шкодзіць, вучыць.
Ignorantia non est argumentum.	Няведанне не ёсць доказ.
Ab ovo usque ad mala.	Ад пачатку да канца.
Curriculum vitae.	Аўтабіяграфія.
Periculum est in mora.	Небяспека ў зацягванні.
Sine ira et studio.	Без гневу і прадузятасці.