§ 57. PRONOMINA DETERMINATĪVA

(АЗНАЧАЛЬНЫЯ ЗАЙМЕННІКІ)

 

Да групы ўказальных займеннікаў блізка прымыкаюць азначальныя займеннікі:

 

Ipse, ipsa, ipsum скланяецца так, як і ille, illa, illud, за выключэннем Nom. i Acc. sing. ніякага роду - ipsum.

 

idem, eadem, idem 

	s i n g u l ā r i s			p l u r ā l i s
	m	f	n	m	f	n
Nom.	īdem	eădem	ĭdem	īdem (iīdem)	eaedem	eădem
Gen.		eiusdem		eōrundem	eārundem	eōrundem
Dat.		eīdem		eīsdem (iīsdem, īsdem)
Acc.	eundem	eandem	ĭdem	eōsdem	eāsdem	eădem
Abl.	eōdem	eādem	eōdem	eīsdem (iīsdem, īsdem)

 

Займеннік idem, eadem, idem утварыўся шляхам зліцця is, ea, id з часціцай dem. Форма idem узнікла ў выніку выпадзення гука s з падаўжэннем папярэдняга галоснага. Пры скланенні змяняецца толькі першая частка займенніка, часціца dem застаецца нязменнай. У Acc. sing. i Gen. plur. m пераходзіць у n перад d у выніку частковай асіміляцыі.

 

Практыкаванні

1. Вызначыць склонавыя формы словазлучэнняў: ei consilio, haec verba, illă femină, hoc bellum, eo mari, hi exercitus, eius sensus, is fructus, eādem sententia, eīdem mores, huius discipuli, ipsi amīci, hic mundus.

 

2. Утварыць словазлучэнні і праскланяць іх:

hic, haec, hoc - verbum, i n; exercitus, us m; virgo, inis f

idem, eadem, idem - magister, tri m; mare, is n; femina, ae f

ille, illa, illud - humus, i f; dies, ēi m; cornu, us n.

 

3. Перакласці з лацінскай мовы: 1. Discipulus piger sibi ipsi nocet non magistro. 2. In nobis ipsis est fons fortūnae. 3. Totus hic mundus, universa haec terra, immensum hoc mare unīus natūrae opus est. 4. Huic omnes parent, hanc omnes amant. 5. Varia est hominum natūra: huius constans, illīus mobilis. 6. Virtūtem ipsam magis amāmus quam eius gloriam. 7. Lupus et canis eiusdem generis sunt. 8. Non omnibus eaedem res conveniunt. 9. Non omnes homines de iisdem rebus habent eandem opiniōnem. 10. Non semper iīdem homines de iisdem rebus eădem iudicant. 11. Ignavia corpus hebetat, labor firmat: illa matūram senectūtem, hic longam adulescentiam reddit. 12. Non omnes leges, non omnia iura eiusdem generis eundem vigōrem, aut eandem formam habent. 13. Ubi eadem legis ratio, ibi eadem legis dispositio. 14. Condiunt Aegyptii mortuos et eos domi servant. 15. Sunt morōsi et iracundi senes; sed haec morum vitia sunt, non senectūtis. 16. Ad has litteras statim mihi rescrībe. 17. Non omnibus aegrōtis eadem auxilia conveniunt.

 

De nauta et agricola

Mores et studia nautae et agricolae diversa sunt. Hic stabilem habet sedem, ille locum mutat. Ab hoc mores antīqui servantur, ille mores aliēnos amat. Huic sermo tantum patrius, illi aliae quoque linguae notae sunt. Huius vita tranquilla est, illīus periculōrum plena. Hunc agri et prata, illum fluvii et maria delectant. Sermōnes quoque nautārum et agricolārum diversi sunt:

Navita de ventis, de tauris narrat arātor,

enumerat miles vulnera, pastor oves.

 

Arminius Germānos ad pugnam incitat

Arminius, dux Germanōrum, his fere verbis et hac oratiōne animos militum confirmābat: «Romāni, hostes nostri in magno sunt periculo, quod harum regiōnum ignāri sunt. Hae regiōnes, hoc caelum Romānos terrent. Ipsa umbra silvārum nostrārum terrentur. Dei ipsi nobis viam libertātis monstrābunt. In his silvis Romāni errābunt. Haec patria nostra, hoc caelum, hi vici testes sunt iniuriārum Romanōrum. Ad pugnam vos voco. Hunc hostem superabitis, liberi eritis, et nos ipsi liberīque nostri tuti a superbia illīus populi erimus».

 

Крылатыя выразы 

Hoc erat in fatis.	Так было наканавана.
Semper īdem.	Заўсёды той самы.
Semper ĭdem.	Заўсёды тое ж самае.
Nosce te ipsum.	Пазнай самога сябе.