§ 56. PRONOMINA DEMONSTRATĪVA

(УКАЗАЛЬНЫЯ ЗАЙМЕННІКІ)

 

У лацінскай мове да ўказальных адносяцца наступныя займеннікі:

 

Указальныя займеннікі ў Gen. sing. маюць канчатак -īus, у Dat. sing. - -ī. Усе астатнія склоны ўтвараюцца па тыпу І (жаночы род) і ІІ (мужчынскі і ніякі роды) скланенняў.

 

hic, haec, hoc 

	s i n g u l ā r i s			p l u r ā l i s
	m	f	n	m	f	n
Nom.	hīc	haec	hoc	hī	hae	haec
Gen.		huīus		hōrum	hārum	hōrum
Dat.		huic			hīs
Acc.	hunc	hanc	hoc	hōs	hās	haec
Abl.	hōc	hāc	hōc		hīs

 

Канцавое с у некаторых склонавых формах з’яўляецца ўсечанай указальнай часткай се (вось). Часам яна далучаецца да іншых склонавых форм. Напрыклад: huiusce, horunce.

У формах hunc, hanc, horunce гук n атрымаўся з m перад наступным с.

 

ille, illa, illud 

	s i n g u l ā r i s			p l u r ā l i s
	m	f	n	m	f	n
Nom.	ille	illa	illud	illī	illae	illa
Gen.		illīus		illōrum	illārum	illōrum
Dat.		illī			illīs
Acc.	illum	illam	illud	illos	illas	illa
Abl.	illō	illā	illō		illīs

 

Заўвага. Пры перакладзе займеннікаў hic, haec, hoc i ille, illa, illud, ужытых у сказе, трэба мець на ўвазе, што hic, haec, hoc указвае на прадмет (асобу), які знаходзіцца бліжэй да таго, хто гаворыць, а ille, illa, illud - на аддалены прадмет (асобу). Напрыклад: Athēnae et Carthāgo urbes antīquae sunt, haec Africāna, illa Graeca. - Афіны і Карфаген - старажытныя гарады, гэты - афрыканскі, той – грэчаскі.

 

is, ea, id 

	s i n g u l ā r i s			p l u r ā l i s
	m	f	n	m	f	n
Nom.	is	ea	id	eī (iī, ī)	eae	ea
Gen.		eius		eōrum	eārum	eōrum
Dat.		ei			eīs (iīs)
Acc.	eum	eam	id	eōs	eās	ea
Abl.	eō	eā	eō		eīs (iīs)

 

Is, ea, id замяняе таксама асабовы займеннік для трэцяй асобы: ён, яна, яно.

Займеннік iste, ista, istud скланяецца так, як і займеннік ille, illa, illud, і ўказвае на прадмет (асобу), які звязаны з іншай асобай і знаходзіцца каля асобы, да якой звернута мова.