§ 33. ЗАМЕНА АКТЫЎНАЙ КАНСТРУКЦЫІ

НА ПАСІЎНУЮ

 

Пры замене актыўнай канструкцыі на пасіўную прамое дапаўненне становіцца дзейнікам, выказнік ужываецца ў пасіўнай форме і дапасуецца да новага дзейніка. А дзейнік актыўнай канструкцыі становіцца ўскосным дапаўненнем у ablatīvus. Калі яно азначае асобу, то такі ablatīvus называецца auctōris (асобы) і ўжываецца з прыназоўнікам a, ab[1], які не перакладаецца, калі ж азначае прадмет - гэта будзе ablatīvus instrumenti (прадмета) без прыназоўніка. Напрыклад: 

 

актыўная канструкцыя:	Filius epistŭlas scribit. Сын піша пісьмы.
	Luna viam illustrat. Месяц асвятляе дарогу.
пасіўная канструкцыя:	Epistŭlae a filio (abl. auctōris) scribuntur. Пісьмы пішуцца сынам.
	Via luna (abl. instrumenti) illustratur. Дарога асвятляецца месяцам.

 

Практыкаванні

1. Праспрагаць дзеясловы ў praesens indicatīvi passīvi, утварыць imperatīvusi infinitī vuspraesentis passīvi: vito, statuo, creo, munio, facio, iaceo, scribo, colo, neco, defendo, nomino, mitto, mordeo, narro, aedifico, traho, cupio, do, immolo, praebeo, colligo, teneo, dico, invīto.

 

2. Вызначыць дзеяслоўныя формы, запісаць у асноўных формах: parcĭtur, nuntiātur, monstrāri, delentur, minuere, aramini, vinceris, amāmur, dividi, ducuntur, tegimini, rapior, cingimur, superātur, bibuntur, exprimimini, sanāris, exercēri, finiuntur, invenīmur, tenemini, vocāri, dici, liberantur, vidēmur, tradĭtur, oppugnāri, moveor, obstrueris.

 

3. Вызначыць асабовыя формы і замяніць іх адпаведнымі формамі залежнага стану:praecipit, vinciunt, notāmus, audi, minuite, gustātis, haurīre, armant, petis, firma, dat, extrahunt, fugio, explēmus, formāte, mandātis, nocet, perficis, relinquimus, miscent, solvitis, subdūco.

 

4. Перакласці:

а) з лацінскай мовы: 1. Salutāmus et salutāmur. 2. Attenti discipuli a magistro laudantur, pigri vituperantur. 3. Periculum nullum sine periculo vincitur. 4. Nos in multis disciplīnis exercēmur. 5. Tu ab amīcis tuis amāris, nam amīcus bonus es. 6. Liber bonus non semel legitur. 7. Victoria concordiā gignĭtur. 8. Patria nostra in periculis a viris honestis defendi debet. 9. Incolae vici agricolae appellantur, nam agros colunt. 10. Castra populōrum antiquōrum vallo fossāque muniuntur. 11. Luna circum terram vertĭtur. 12. Neque copiā, neque inopiā avaritia minuitur. 13. Divitiae saepe luxuria minuuntur. 14. Contra morbos multa medicamenta et alia remedia a medicis adhibentur. 15. Sententiae Latīnae a discipulis edisci et repeti debent. 16. Multa medicamenta e plantis et herbis a pharmaceutis perītis praeparantur et ab aegrōtis in officīnis emuntur. 17. Multae herbaceae plantae in campis et in hortis nostris coluntur. 18. Pueri, bene curamini a medico, si aegrōti estis. 19. Amīce, a magistro docēre et para tibi scientias varias et necessarias. 20. Fabulae multae a poētis claris de deis antīquis narrāntur. 21. Inprato bestiae domesticae pascuntur. 22. Memoria cotidie a liberis exercēri debet. 23. Libri liberis saepe pictūris pulchris ornantur. 24. Non solum liberi, sed etiam feminae ac viri in undis fluvii lavāri et natāre amant.

б) на лацінскую мову ў залежнай і незалежнай канструкцыях: 1. Горад умацоўваюць высокія сцены. 2. Дзеці ахвотна чытаюць кнігі вядомых паэтаў. 3. Розныя металы мы знаходзім у зямлі. 4. Статуі слаўных мужоў упрыгожваюць ружы. 5. Рымляне перамагаюць галаў. 6. Зоркі часта ўказваюць шлях вопытным маракам. 7. Поле арашае вялікая колькасць вады. 8. Рымляне лічаць віно дарам Вакха. 9. Добрыя вучні заўсёды ўважліва слухаюць указанні настаўніка. 10. Згода павялічвае сілу сяброўства. 11. Часта густыя лясы ўпрыгожваюць берагі рэк. 12. Вясной зямля ўпрыгожваецца рознымі травамі і раслінамі.

 

De Sparta

Sparta oppidum Graeciae antīquae est. Incolae Spartae Lacedaemonii sive Spartāni appellantur. Oppidum muros non habet, nam a viris firmis munītur et defenditur. Arma Lacedaemoniōrum scuta, hastae et gladii sunt. Pueri Spartāni in gymnasiis exercentur. Gymnasium schola patientiae et disciplīnae est. Pro praemio pueri corōnis laureis ornantur. Gymnasia in tutēla Mercurii sunt et simulācris dei ornantur.

 

Крылатыя выразы 

Clavus clavo pellĭtur.	Клін клінам выбіваюць.
Ferrum ferro acuĭtur.	Жалеза жалезам вострыцца.
Paulātim summa petuntur.	Вяршыні дасягаюцца не адразу.