9. SPÓŁGŁOSKI TWARDE I MIĘKKIE
ТВЕРДЫЕ И МЯГКИЕ СОГЛАСНЫЕ ЗВУКИ
9.1. Ze względu na udział środkowej części języka spółgłoski polskie dzielimy na: miękkie – [ś, ź, ć, ʒ, ń, i], zmiękczone – [l’, p’, b’, m’, k’, g’, v’, f’], twarde – [t, d, p, b, s, z, c, ʒ, m, n, v, f, k, g, x, č, ž, ǯ, š, l, r, u̦] (принимая во внимание участие средней части языка польские соласные делятся на: мягкие – [ś, ź, ć, ʒ, ń, i], смягченные – [l’, p’, b’, m’, k’, g’, v’, f’], твердые – [t, d, p, b, s, z, c, ʒ, m, n, v, f, k, g, x, č, ž, ǯ, š, l, r, u̦].
Spółgłoski miękkie powstają dzięki kontaktowi środkowej części języka ze środkową częścią podniebienia twardego. Przy spółgłoskach zmiękczonych kontakt języka poszerzy się na zęby lub dziąsła (мягкие согласные возникают благодаря контакту средней части языка со средней частью твердого небаю. При образовании смягченных согласных звуков контакт расширяется на зубы иди десны).
W języku polskim są dodatkowo wyróżniane głoski funkcjonalnie miękkie (historycznie miękkie, stwardniałe) [c, č, š, ž, ʒ, ǯ, l, i] (в польском языке дополнительно выделяются фунционально мягкие (исторически мягкие, отвердевшие) согласные звуки [c, č, š, ž, ʒ, ǯ, l, i]).
Spółgłoski [p, b, v, l] w odróżnieniu od spółgłosek rosyjskich na końcu wyrazów mogą być tylko twarde, na przykład: brew – бровь (согласные [p, b, m, v, x, l], в отличие от русских согласных, могут быть только твердыми, например: brew – бровь).
Spółgłoski [t’, d’, r’, s’, z’, x’] są używane w wyrazach zapożyczonych, na przykład festiwal, diuna, hipopotam. Jednak należy pamiętać, że samogłoska i po [t, d, r, x] może być wymawiana jako [i], a wymienione spółgłoski pozostają twarde: diadem, tiara, hiacynt, awaria (согласные звуки [t’, d’, r’, s’, z’, x’] употребляются только в заимствованных словах, например: festiwal, diuna, hipopotam. Однако следует помнить, что гласный i после [t, d, r, x] может произноситься как [i], а перечисленные согласные звуки остаются твердыми).
9.2. Ćwiczenia (упражнения)
Ćwiczenie 1. Jaki narząd wpływa na powstanie spółgłosek miękkich? Jakie ruchy ten narząd wykonuje (какой орган речи влияет на возникновение мягких согласных звуков)?
Ćwiczenie 2. Przeczytać, zapamiętać znaczenie. Zamienić spółgłoskę twardą na miękką w punkcie a) i odwrotnie w punkcie b). Wyjaśnić, jak się zmieniło znaczenie wyrazów (прочитать, запомнить значение слов. Заменить твердый согласный звук на мягкий в пункте а) и наоборот в пункте b). Объяснить, как изменилось значение слов).
a) cało, sennik, len, nic, mech, wara, pasek;
b) ziąb, danie, Władzia, wior.
Ćwiczenie 3. Porównać wymowę wyrazów w języku polskim i rosyjskim (сравнить произношение слов в польском и в русском языках):
meduza – медуза, zebra – зебра, apteka – аптека, gazeta – газета, sekret – секрет, demon – демон , bez – без, rebus – ребус, dekret – декрет, rekord – рекорд.
Ćwiczenie 4. Przeczytać, porównać wymowę wyrazów w zdaniu. Co decyduje o zmianie znaczenia podkreślonych wyrazów (прочитать, сравнить произношение сорв в предложениях. Что влияет на изменение значения подчеркнутых слов)?
| Nos swój dumnie noś | Cześć, to twoja część. |
| Ten pan nie lubi pań. | Zebra ma wystające żebra. |
Ćwiczenie 5. Porównać wymowę wygłosowych spółgłosek [p, b, v, l] w języku polskim i rosyjskim (сравнить произношение концевых согласных [p, b, v, l] в польско и в русском языках):
myśl – мысль, krew – кровь, gołąb – голубь, step – степь.
Ćwiczenie 6. Porównać wymowę wyrazów w obu punktach (сравнить произношение согласных в обоих пунктах):
a) sinus, ring, Tiutczew, Riepin, Sierow, Razin, tik, tiul, dinar, diwa, dinozaur, Zanzibar, Singapur, riksza;
b) radio, stadion, stadium, diagnoza, Indie, studia, partia, kostium, portier, sympatia, Tatiana, historia, wariant, Maria, kurier, kariera, audytorium.
Ćwiczenie 7. Przepisać i dokończyć zdanie (переписать и закончить предложение):
Głoski miękkie to takie głoski, przy wymawianiu których język ............................, na przyklad .., .., .. .
Głoski twarde to takie głoski, ..............................................................., na przykład .., .., .. .