§ 92. VERBA DEPONENTIA (АДКЛАДНЫЯ ДЗЕЯСЛОВЫ)
Адкладныя - гэта такія дзеясловы, якія маюць пасіўныя формы, а значэнне актыўнае. У слоўніку яны запісваюцца ў трох асноўных формах:
1) praesens indicatīvi passīvi (pers. 1 sing.);
2) infinitīvus praesentis passīvi;
3) perfectum indicatīvi passīvi (pers. 1 sing.).
Напрыклад:
|
I |
arbitror, arbitrāri, arbitrātus sum |
- думаць, лічыць; |
|
II |
vereor, verēri, veritus sum |
- баяцца; |
|
III |
loquor, loqui, locūtus sum |
- гаварыць; |
|
IV |
partior, partīri, partītus sum |
- дзяліць. |
Адкладныя дзеясловы ўтвараюць некаторыя актыўныя формы, а некаторыя іх формы, у сваю чаргу, маюць пасіўнае значэнне.
loquor, loqui, locūtus sum
|
|
|
I n d i c a t ī v u s |
I m p e r a t ī v u s |
|||
|
|
|
praesens |
imperfectum |
futūrum I |
praesens |
futūrum |
|
sing. |
1 |
loquor |
loquēbar |
loquar |
|
|
|
|
2 |
loquěris |
loquebāris |
loquēris |
loquěre гавары |
loquĭtor ты павінен гаварыць |
|
|
3 |
loquĭtur |
loquebātur |
loquētur |
|
loquĭtor ён павінен гаварыць |
|
plur. |
1 |
loquĭmur |
loquebāmur |
loquēmur |
|
|
|
|
2 |
loquimĭni |
loquebamĭni |
loquemĭni |
loquimĭni гаварыце |
|
|
|
3 |
loquuntur яны гавораць |
loquebantur яны гаварылі |
loquentur яны будуць гаварыць |
|
loquuntor яны павінны гаварыць |
|
Indicatīvus |
perfecti |
plusquamperfecti |
futūri II |
|
|
sing. |
1 |
locūtus, a, um sum |
locūtus, a, um eram |
locūtus, a, um ero |
|
|
2 |
locūtus, a, um es |
locūtus, a, um eras |
locūtus, a, um eris |
|
|
3 |
locūtus, a, um est |
locūtus, a, um erat |
locūtus, a, um erit |
|
plur. |
1 |
locūti, ae, a sumus |
locūti, ae, a erāmus |
locūti, ae, a erĭmus |
|
|
2 |
locūti, ae, a estis |
locūti, ae, a erātis |
locūti, ae, a erĭtis |
|
|
3 |
locūti, ae, a sunt яны сказалі |
locūti, ae, a erant яны сказалі (раней) |
locūti, ae, a erunt яны скажуць |
|
Infinitīvus |
praesentis: |
loqui |
- гаварыць |
|
|
perfecti: |
locūtus, a, um esse |
- сказаць (у мінулым) |
|
|
futūri: |
locutūrus, a, um esse |
- сказаць (у будучым) |
|
Participium |
praesentis actīvi: |
loquens, entis |
- той, які гаворыць |
|
|
perfecti passīvi: |
locūtus, a, um |
- той, які сказаў |
|
|
futūri actīvi: |
locutūrus, a, um |
- той, які будзе гаварыць (скажа) |
|
Gerundīvum[1]: |
loquendus |
- той, аб якім трэба сказаць |
|
Gerundium[2]: |
loquendi |
|
|
SupīnumI: |
locūtum |
|
|
Supīnum II: |
locūtu |
|
Такім чынам, мы бачым, што адкладныя дзеясловы маюць дзве актыўныя формы: participium praesentis actīvi i participium futūri actīvi; а таксама gerundium i supīnum, як і звычайныя дзеясловы. Адна форма, gerundīvum, гэтых дзеясловаў мае пасіўнае значэнне.
Акрамя гэтага, у некаторых адкладных дзеясловаў participium perfecti passīvi перакладаецца як залежным, так і незалежным станам. Напрыклад:
|
сomitor: |
comitātus |
- той, які суправаджаў; суправаджаны |
|
рopulor: |
populātus |
- той, які спустошваў; спустошаны |
|
еxperior: |
expertus |
- той, які выпрабоўваў; выпрабаваны. |