§ 59. PRONOMINA INTERROGATĪVA

(ПЫТАЛЬНЫЯ ЗАЙМЕННІКІ)

 

Да пытальных займеннікаў адносяцца:

quis? quid? - хто? што?

Ужываецца толькі ў значэнні назоўніка, аднак, калі пытаем аб імені ці становішчы, займеннік quis выступае як прыметнік: quis magister? - каторы настаўнік? quis civis? - што за грамадзянін?

Займеннік quis? quid? скланяецца толькі ў адзіночным ліку, ва ўскосных склонах - падобна да адноснага займенніка qui, quae, quod.

 

У Abl. sing., як і ў адноснага займенніка, сустракаецца форма qui?, якая ўжываецца ў якасці пытальнага прыслоўя са значэннем як? якім чынам?

qui? quae? quod? - які? якая? якое? каторы, ая, ае?

Гэты займеннік скланяецца так, як і адносны займеннік qui, quae, quod, і прыназоўнік cum ужываецца з ім, як і з адносным: quōcum? quācum? quibuscum?

uter? utra? utrum? - які (якая, якое) з двух? каторы, (-ая, -ае) з двух?

Скланяецца, як прыметнікі І-ІІ скланенняў, акрамя Gen. i Dat. sing., дзе мае канчаткі, характэрныя для займеннікаў: utr-īus, utr-i. Можа ўжывацца і ў якасці назоўніка: хто з двух? што з двух?

Да форм асноўных пытальных займеннікаў могуць далучацца ўзмацняльныя часціцы -nam, ec-. Напрыклад:

quinam? quaenam? quodnam?	- хто менавіта? што менавіта?
quisnam? quidnam?	- які, якая, якое менавіта?
ecqui? ecquae (ecqua)? ecquod?	- няўжо хто? няўжо што?
ecquis? ecquid?	- няўжо які, якая, якое?

 

Пры ўтварэнні склонавых форм скланяецца толькі асноўны займеннік, часціца застаецца нязменнай.

 

Практыкаванні

1. Праскланяць словазлучэнні і перакласці іх: quae regio ingens, qui pons magnus, quod consilium utile, hic nauta perītus, ea tabula levis, istud proverbium breve.

 

2. Вызначыць склонавыя формы займеннікаў: cuius, qui, qua, quibus, quem, quorum, quo, cui, quas, quae, quid, quam, quarum.

 

3. Перакласці:

а) з лацінскай мовы: 1. Qui semel a veritāte deflectit, ei ne vera dicenti fides habētur. 2. Eum omnes amant, cuius virtus omnibus utilis est. 3. Liberi sunt ii, qui cupiditatibus non inserviunt. 4. Non est salus in ea civitāte, cuius cives legibus non parent. 5. Quam felīces sunt ii parentes, quorum liberi dociles et industrii sunt. 6. Quorum scriptōrum nomina semper audīmus? 7. Magistri amant discipulos, quibus studium placet. 8. Quem poētam magis laudant quam Homērum?       9. Bonis nocet, qui malis parcit. 10. Cras flebunt, qui hodie rident.       11. Homines interdum non eadem dicunt, quae sentiunt. 12. Caesar eam legiōnem, quam secum habēbat, ad murum ducit. 13. Ille dolet vere, qui sine teste dolet. 14. Quod hodie non est, cras erit. 15. Qui quaerit, reperit. 16. Belgae proximi sunt Germānis, qui trans Rhenum incolunt quibuscum continenter bellum gerunt. 17. Uter nostrum tandem, Labiēne, populāris est, tunc... an ego? 18. Libenter homines id, quod cupiunt, credunt. 19. Navis, quae in flumine magna est, in mari parva est. 20. Beneficium non in eo consistit, quod datur, sed in animo eius, qui dat. 21. Beātus est is populus, qui liber est, cuius cives valent, cui finitimi populi amīci sunt, quem poētae celebrant.

б) на лацінскую мову: 1. Хто мяне кліча? 2. Што ты робіш, мой сябар? 3. Людзі часта не любяць тых, каго баяцца. 4. Аб якой бітве расказвае гэты воін? 5. Каму з нас невядомы вершы нашых паэтаў? 6. Я ёсць [той] самы падлетак, якога ты шукаеш.

 

De Gallōrum et Germanōrum deis

Caesar in eis libris, qui «Commentarii de bello Gallico» dicuntur, et de bellis, quae cum populis Gallōrum et Germanōrum Romāni diu gerēbant, et de moribus institutisque eōrum scribēbat: Galli deōrum maxime Mercurium colunt. Hunc viārum ducem, hunc mercatōrum custōdem appellant. Post hunc colunt Apollinem et Martem et Iovem et Minervam. De his deis eandem fere opiniōnem, quam reliquae gentes, habent: Iuppiter imperium deōrum tenet, Apollo morbos depellit. Minerva operum atque artificiōrum initia tradit. Mars bella regit.

 

Крылатыя выразы 

Cui bono?	Каму на карысць?
Quis scribit, bis legit.	Хто піша, двойчы чытае.
Qui quaerit, reperit.	Хто шукае, той знаходзіць.
Quod discis, tibi discis.	Што вучыш, для сябе вучыш.
Quid est veritas?	Што ёсць ісціна?